Joods of niet Joods - that is the question ...

Bij de herdenking van de Operation Market Garden in Oosterbeek, 80 jaar geleden, half september, verschenen er meer mensen dan op 4 mei dit jaar op de Dam. Namelijk ongeveer 10.000, en op de Dam 4.000. Een ander groot verschil: in Oosterbeek, op een officiële militaire begraafplaats van wat nu eenmaal heet 'The British Commonwealth' vind je een curieus verschijnsel: de erkenning van de Joodse identiteit, althans het Joodse geloof. Je ziet daar op sommige zerken namelijk geen kruizen, maar Davidssterren. 'Niks bijzonders' schijnen die uit te dragen. 'We zijn gewoon Joods. Nou en?'. 

Zo hoort het natuurlijk. Dat ontspant me. Er was dus ook een 'gewone' rabbijn naast de RK priester, de dominee en de Anglicaan. Die gewoon een preekbeurt kreeg (als ik nog één keer 'gewoon' schrijf ...)Volgens de Britten heet die begraafplaats 'Arnhem Oosterbeek War Cemetery' - okee. Met 1.400 Britten, ruim 70 Polen en nog enkele tientallen Canadezen, Nederlanders, Aussies en Kiwi's. Wat je verwachten mag: allemaal geallieerden. Nul nazi's uiteraard - daarover zo.

Ik moet zeggen: de eerste keer dat ik die Joodse graven zag, zo'n dertig jaar geleden, viel mijn mond open, en ook nu doet het me nog altijd wat. Ik ga er altijd even speciaal naar kijken. Op de VS-militaire begraafplaats in Margraten vind je dat ook, net als op de Canadese in Groesbeek. En dat alles gebeurde daar in Oosterbeek in september onder de ogen van de aanwezige prinses Anne, zuster van de Britse koning. Op vijf meter afstand liep ze langs ons! Nounounou ... (Er was wel een Poolse minister, en de burgemeester van Oosterbeek - maar geen enkel Nederlands lid van het koninklijk huis. Foei! Een blamage! En geen seconde geklaag in BlauwBloed! En ik ben nog wel republikein - hierdoor eens te meer.)

Er liggen ook veel Polen, en daarom waren er op deze 80ste herdenking ook veel Poolse bezoekers, onder meer een groep van zo'n 40 verkenners. Toen het Poolse volkslied klonk, stonden ze voorbeeldig in de houding en zongen allemaal mee - ik stond er vlakbij en spreek enig Pools - op de tekst 'Jeszcze Polska nie zginęła' oftewel 'Nog is Polen niet verloren'. Ik werkte en woonde vier jaar in Warschau als uitgever en deed  een zomercursus Pools  aan de universiteit van  Krakau, trouwde met een Poolse  en gaf gastlessen aan de Universiteit van Warschau, en weet van nabij dat het einde van onderdrukking door de nazi's en de Sowjets heel zwaar voor de Polen telt.

En dat in het land waar toch bijna alle vernietigingskampen stonden ... (er stonden er ook enkele in de SU en Kroatië). Maar een half jaar geleden kwam ik een fantastisch en verrassend onderzoek tegen van de Katholieke Universiteit van Lublin (ben zelf atheïst en ex-katholiek, mijn vader was ooit protestant). Daaruit blijkt, jawel: blijkt, dat vooral Poolse priesters en kloosters vrijwel allemaal iets - soms heel veel - hebben gedaan qua Jodenhulp.

Polen telde in 1939 zoals bekend 3 miljoen Joden, van wie 95% vermoord is. Veel Polen hebben ook meegewerkt aan de holocaust, zeker. Ik ben enkele malen in Westerbork, Dachau, Sobibor en ook Auschwitz geweest, daar één keer zelfs een week, wat niet verstandig was. (Gelukkig werd ik opgevangen door een Brits/Joodse advocate - ik liep daar even vast, ik had een kamer met uitzicht op het kamp, en ik zou nu anders wel een stukje slechter af zijn. Wat een hartelijke vrouw was dat. Maar hoe heette ze ook alweer?)

Enfin: niet alleen in Polen was er uitgebreide RK hulp voor Joden. Die was er ook zeer uitgebreid in België - daar had net als in Nederland, Frankrijk en Duitsland de RK kerk - dominant in België - al in de jaren '30 het fascisme en nazisme afgekeurd en bleef dat doen, inclusief de Jodenvervolging. In  vrijwel alle Belgische kloosters en ziekenhuizen (de meeste daarvan RK en geleid door nonnen) gebeurde wel iets. Het zou mooi zijn daar eens een goede studie over te schrijven - misschien is die er al.

Ben nu even op zoek naar Joodse voornamen. Dat zit zo: in Egmond-aan-Zee staat sinds een week een monument voor omgekomen vliegers, die in de Noordzee stierven tijdens WO-II. Okee, denk je dan - maar tot mijn verbazing dook daar opeens de Duitse militaire attaché op bij de opening, er bleken namelijk ook nazipiloten herdacht te worden. Dus de jongens die Hitler indirect maar toch - hielpen om de holocaust uit te voeren? Die? Echt? Ja, die.

Op de bijbehorende site, lostmonument.nl - op zich een goedbedachte naam - kun je als bezoeker meesponsoren. Je kan dan een militair naamplaatje - 'dog tag' - kiezen, en daarop een naam laten zetten. Je kan kiezen uit drie reeds op de site samengestelde lijsten met voornamen: Amerikaans, Engels of ... Duits. Ik heb daar even naar ziten kijken - lijsten weten me altijd weer te grijpen. Meteen viel me op dat Adolf er niet bij stond bij de Duitsers. Hmm, 's verder kijken. Aaron, Adam, Jonathan, Joshua, Levi, Morris of Ruben dan? Nee? Misschien bij de Engelse of Amerikaanse voornamen dan? Hmm, neenee, daar kunnen we niet aan beginnen. Gabriël (mijn jongste zoon heet zo), Zachary, Elias, Isaac, Meyer, Nathan misschien? Nou, laten we dát nou niet doen. Hoezo niet? Waarom dan niet?

Laat me raden...  Godsamme!

O ja: de Luftwaffe deed toch niet mee aan de holocaust? Veel van die 'jongens' waren toch 'gewoon' dienstplichtig? Dan kan dat monument toch wel? Nou, ehhh, wacht even: hoe heet het bekendste schilderij van Picasso? Is dat niet Guernica? Deed de Lufwaffe daar niet al in 1937 mee aan het bombarderen van burgers? Ehhhh, ja, nou je 't zegt, ik geloof 't wel. En dan Rotterdam, 14 mei 1940, 800 burgerdoden? Tsja ... En dan de London Blitz daarna: bijna 60 dagen aaneen in de herfst van 1940 nachtelijke bombardementen met zo'n 40.000 doden? Dat is gemiddeld 666 per nacht ...

Nee, geef die jongens van de Lufwaffe die aan dat soort oorlogsmisdaden meededen voorál een  monument ... of anders een paar Ritterkreuzen of tenminste het Eisernes Kreuz! En ja hoor: daar stond-ie weer, nu in Egmond. De nieuwe Duitse militaire attaché die Nederlands spreekt: Volker Eden, jaja - alweer. Drie maanden terug ook al bij de opgraving van een nazipiloot in Hallum bij Dokkum. Wat gaat-ie doen op 17 november, de jaarlijkse verfoeilijke naziherdenking op de nazibegraafplaatrs Ysselsteyn, in Venray (32.000 nazidoden)? Weer die hand aan die pet, nu voor de Nederlandse Eichmann, de man die Anne Frank cs liet deporteren, de SS-er Julius Dettmann - die daar ook ligt? Of voor Antoine van Dijk, de Nijmeegse politiecommissaris en Jodenjager die de razzia's persoonlijk leidde? Staat kolonel Eden dan extra strak in de houding? Geef ACHT? Maar dan in het Duits, extra hard - zo heet het echt: 'Pass   A U F !!' Jaja, Eden: pas jij maar auf.... als je aan je baantje gehecht bent.