Autonomen

Laatst las ik weer eens een bericht over de zogenaamde soevereinen. Ze worden ook vaak autonomen genoemd of noemen zichzelf zo. Het lijkt wel helemaal vergeten dat er in de jaren tachtig en negentig ook autonomen waren. Ja, dat waren anderen, dat waren krakers en zo, die waren links, en nu zijn degenen die zich autonomen noemen eerder rechts tot zeer rechts. Maar de leus: 'deze rechtstaat is de onze niet', zullen zij zeker onderschrijven.

Je leven inrichten naar eigen inzicht, los van deze maatschappij die je verwerpelijk vindt. Dat is beter, consequenter dan alleen maar zéggen dat je deze maatschappij afwijst, het kapitalisme, het neoliberalisme, en de overheid die aan de leiband loopt.

Ooit kreeg ik kritiek omdat ik alles bekritiseerde, maar ondertussen wel een uitkering ontving. Daar wist ik van alles tegenin te brengen, maar diep in mijn hart vond ik dat degenen die dat beweerden wel een punt hadden.

Net zoals de rechtse of apolitieke, vage of ronduit enge soevereinen van nu een punt hebben als ze geen belasting willen betalen en deurwaarders en rechters niet erkennen, omdat ze het sociaal contract waaraan iedereen geacht wordt zich te houden, nooit voorgelegd hebben gekregen, laat staan ondertekend hebben.

Vaak gebruik ik een dergelijk argument: is er ooit democratisch voor de (deze) democratie gekozen? Maar eigenlijk is het lang geleden dat ik dat zei. Het is al zover gekomen dat zelfs die o zo allesbehalve ideale democratie in gevaar is. Dat er een kans is dat die zogenaamd democratisch wordt weggestemd. Of weg geschreeuwd, of weg gevochten.

Moet ik als utopisch anarchist nu de liberale democratie gaan verdedigen? Nee, ik pleit nog steeds voor het anarchistische alternatief, dat wil zeggen een wereld zonder hiërarchie, waarin echt iedereen meetelt, waarin iedereen gehoord wordt. Waarin iedereen dus naar elkaar luistert.

Maar hoe krijgen we het voor elkaar dat de grote bekken ruimte laten voor de rest? Dat de grote graaiers bereid zijn te delen? Dat de grenzen opengaan? Dat – nog zoveel meer?

Het is logisch om 'waar mogelijk' niet mee te werken aan dingen waarmee je het niet eens bent. En om te kiezen voor alternatieven. Al heel lang is het mogelijk om geen voedsel te kopen uit 'foute' landen of uit met geweld veroverde nederzettingen. Of voedsel te boycotten dat met gif bespoten is, of dat dierlijk is, en spullen afkomstig uit foute fabrieken rechts te laten liggen.

'Waar mogelijk' is een rekbaar begrip. Tot waar ga je? Wat zet je op het spel?

De huidige autonomen of soevereinen zetten hun inkomen, hun huis, hun leven op het spel. 'Waar mogelijk' gaat bij hen heel ver. Tegenwoordig gaat het meestal om individualisten, met een groot wantrouwen, niet alleen tegen de staat, maar tegen zowat alles en iedereen. Er schijnen alleen al in Nederland wel zo'n tienduizend soevereinen c.q. autonomen te zijn. Tijdens corona zijn er veel bijgekomen. Complotdenkers vaak. Een klein deel ervan fantaseert erover geweld te gebruiken. Bezit wapens, plannen.

Het is opmerkelijk dat de soevereinen of autonomen van nu een zo grote beweging is, een beweging (van op zichzelf gerichte individuen) die wordt opgemerkt en aandacht krijgt. Tienduizend is best veel, het is maar goed dat ze niet kunnen (want niet willen) samenwerken.

Toch zijn er aan de linkerkant ook nog steeds autonomen, al noemen ze zichzelf niet vaak meer zo. Zij isoleren zichzelf niet, keren zich niet tegen de samenleving, althans niet tegen de ménsen, maar ze leven bijvoorbeeld in vrijplaatsen, kraakpanden, woongroepen, plekken waar ze op een zelfbedachte manier leven, zo los mogelijk van de onderdrukkende structuren van de maatschappij. Het verschil tussen rechts en links is dat het linkse mensen niet alleen om het eigen leven gaat, maar ook en vooral om samen met anderen een alternatieve samenleving op te bouwen.

In de jaren tachtig en negentig hadden we de Beweging Weigeren Defensiebelasting.

De meesten betaalden wel belasting, maar niet het deel dat naar defensie ging. Ook zij kregen het met de deurwaarder aan de stok.

'In Nederland kan men weigeren wapens te dragen, maar men kan nog niet weigeren het dragen van wapens door anderen te financieren', die zin kwam ik in een artikel op internet tegen. In feite kon je het dus wél weigeren, maar niet zonder drastische gevolgen. En dat weigeren deden heel wat mensen, waaronder Jos Mouthaan, een heel actieve en inspirerende vrouw die ik jarenlang op alle demonstraties waaraan ik meedeed tegenkwam. Tot mijn verrassing kom ik (leve het internet) in het Leids dagblad van 25 mei 1985 een artikeltje over haar tegen met de kop: 'Inboedel kwijt voor weigering defensiebelasting.'

'Een deurwaarder heeft gisteren in opdracht van de belastingdienst in Amsterdam in het openbaar een deel van de inboedel verkocht van defensiebelasting-weigeraarster Jos Mouthaan. Zij weigert 572 gulden belasting te betalen uit protest tegen de plaatsing van 572 kruisraketten in Europa (48 in Nederland). De geveilde huisraad werd gekocht door de Beweging Weigeren Defensiebelasting (BWD) die Mouthaan steunt. De beweging gaf de meubels meteen terug aan de actievoerster, op een lamp en een oventje na. De opbrengst die de deurwaarder opstreek was duizend gulden. (…).'

Ten tijde van dit artikel deden er zo'n zesduizend mensen aan deze actie mee. Er vonden heel wat inboedelverkopen plaats.

Lang daarvoor weigerde de anarchist Kees Boeke al belasting te betalen, waarna er verschillende keren een openbare verkoop van zijn bezittingen volgde. Omdat vanaf toen ook scholen betaald werden met belastinggeld richtte hij in 1926 een eigen school op, de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven, die nog steeds bestaat. Ook Kees Boeke en zijn vrouw Beatrice Cadbury gaan ver: ze maken geen gebruik van geld, paspoort, openbaar vervoer, post en telefoon. Iedereen die daar behoefte aan heeft mag in hun huis wonen. Als er fietsen en andere dingen gestolen worden doen ze geen aangifte. Uiteindelijk wonen ze met hun acht kinderen in een paar tenten. Maar Beatrice heeft een rijke familie, en af en toe worden er pakketten met voedsel en kleding bezorgd…

Er zijn ook nu mensen die bewust zonder geld (proberen te) leven, waarbij ze anderen vragen hun te steunen, dat lijkt me heel ongemakkelijk. Het kan wel mensen de ogen openen voor hoe afhankelijk we zijn van elkaar.

Verre van autonoom zijn we dus, en zolang niemand een ander uitbuit of uitsluit is dat helemaal niet erg.