-
13 januari 2020
Alarm!
Ik ben een boek aan het lezen dat Vals alarm heet. Het gaat over dwangstoornissen en is geschreven door een psychiater die daar zelf ook last van heeft.* Ik lees het in de hoop iemand die ik ken beter te begrijpen, maar tot mijn verbazing kom ik ook dingen tegen die ik bij mezelf herken.
Niet dat het bij mij is uitgegroeid tot een echte stoornis die mijn leven geheel bepaalt, meestal kijk ik maar één of twee keer extra (en niet twintig keer) of ik het gas uit heb gedaan en de deur goed heb dichtgetrokken, maar ik ben vooral goed in het bedenken van de (volgens anderen) meest onwaarschijnlijke rampen. Ik dacht eigenlijk dat dat tamelijk normaal was, maar misschien is het dat helemaal niet.
Vliegangst omdat je nooit zeker kunt weten dat je veilig aankomt, ook al is de kans dat het mis gaat miniem – er zijn wel meer mensen die daar last van hebben, maar de meesten proberen er van af te komen, of stappen over die angst heen. De kans dat ‘er wat gebeurt’ is waarschijnlijk van gelijke orde met het oversteken van een verkeersweg, wat ik dagelijks doe. (Hoewel ik als kind vaak eindeloos stond te wachten voordat ik de oversteek waagde, en dat in een tijd dat de straten en wegen nog heel wat rustiger waren dan nu.)
Soms ondervraag ik mezelf streng: dat ik nog nooit in een vliegtuig heb gezeten, komt dat wel echt doordat ik zo falikant tegen vliegen ben? (Piepstemmetje: ja hoor, echt!) O ja? En stel nu dat er klimaatneutrale brandstof zou bestaan? (Klimaatneutrale brandstof? Bulderende lach. Dan eh, dan eh…, nou dat kan helemaal niet hoor, dat zal nooit gebeuren!) En autorijden dan, ook nooit gedaan hè. (Ferm: nooit!) Maar als er nu electrische auto’s komen die rijden op honderd procent zonne-energie?
We wachten het antwoord maar niet af.
Er zijn natuurlijk nog veel meer onderwerpen waardoor mijn ‘rampencentrum’ getriggerd wordt. Moet je net in radicaal-linkse kringen verkeren. Als ik er zelf al niet meteen aan dacht, komen anderen wel op het idee dat de mensheid op het randje balanceert. Vanouds waren daar al de dreigingen van nucleaire rampen, oorlogen en milieuverpesting, uitlopend op de klimaat-ellende van nu, en het gaat maar door, de plastic soup die nu ook al in de lucht en in de bodem zit, besmettelijke ziektes die elk moment kunnen uitbreken, kortom de ineenstorting van alles… Ja, er kan ook een enorme meteoriet op de aarde vallen. Hoe groot is die kans? Veel kleiner, en dat hebben we maar te accepteren want daar valt weinig tegen doen. Tegen die andere dingen daarentegen valt veel te ondernemen, en juist dat geeft de onrust, want het is veel, zo veel. Zo veel dat mijn alarmcentrum en dat van andere ‘gevoelige zielen’ (en wie is dat niet eigenlijk?) veelvuldig op tilt slaat.
Wat helpt: je richten op de andere kant. Overal waar onderdrukking en onrechtvaardigheid is, is ook protest. Kijk naar de klimaatactivisten. Overal zijn feministen, antifascisten, vredesactivisten. Overal zijn mensen bezig er wat aan te doen, de wereld te verbeteren, je kunt je aansluiten, je kunt zelf iets beginnen, we kunnen demonstreren en protesteren, en intussen zelf zo leven dat we zo weinig mogelijk aan de ellende bijdragen.
En leven natuurlijk. Is dat andere dan niet leven? Jawel, maar als het hele leven alleen zou bestaan uit protesteren, dan zou dat net zoiets zijn als alleen maar werken om jezelf in leven te houden. Je spant je in omdat het leven de moeite waard is. Het is het mooist als inspanning en dat waardevolle samen gaan. Sommige mensen floreren bovenop de barricades, maar dat is dan toch bij voorkeur tijdelijk, daarna schrijven of lezen ze liever een boek, beginnen ze een eethuis, beklimmen ze een berg of maken ze met elkaar muziek.
Het is duidelijk dat mijn persoonlijke alarmknop te fijn staat afgesteld. Heb wat meer vertrouwen, is een goede raad uit het boek. ik weet niet of het me ooit gaat lukken de alarmknop te verzetten, dat is jammer maar daar kan ik wel mee leven.
Helaas geldt dat niet voor het nieuws dat we dagelijks in de media tegenkomen over klimaat, bosbranden, vee-industrie, wapenhandel, alle ellende die we dag in dag uit over ons heengestort krijgen, en waardoor het alarm keer op keer afgaat. Graag zou ik willen dat het ook daar ging om een vals alarm. Maar degenen die dat denken, die zijn echt de weg kwijt, en daarom ben ik blij met alle mensen die aan het noodsignaal gehoor geven en zich inzetten om te redden wat er te redden valt.
*Menno Oosterhoff, Vals alarm. Leven met een dwangstoornis, uitgeverij Lucht
Rymke Wiersma