De gewone Nederlander

Tijdens een autorit, nog niet zo lang geleden, zappte ik in een radio-uitzending van de Taalstaat. Frits Spits interviewde een Turks-Nederlandse activiste (haar naam heb ik nooit gehoord vanwege mijn zappgedrag) die zich opwond over het, door Mark Rutte gebezigde begrip “de gewone Nederlander”. Zij voelde zich ernstig beledigd, want dit begrip zou aantonen dat zij, en daarmee ook alle niet-westerse inwoners van Nederland, buitengesloten zouden worden.

Nou ben ik zelf ook niet zo gecharmeerd van het begrip “de gewone Nederlander”, maar dat heeft vooral te maken met het woord “gewone”. Ik heb nog steeds de associatie met kleinburgerlijk en bekrompen en laat ik me daar, als oud-radikalinski niet zo bij thuisvoelen. Maar dat terzijde. Nee, onze Turks-Nederlandse activiste vatte het totaal anders op. Zij vatte “gewone Nederlander” op als “blanke Nederlander”.

Hoe oneens ik het ook met Mark Rutte ben, maar dit heeft hij zeer zeker niet bedoeld. Het voorval zette me wel aan het denken. De ontvanger kan de lading van een boodschap totaal anders oppakken dan de bedoelde lading die de zender voor ogen had. Het gevoel er niet bij te horen kan de interpretatie van de boodschap, “de gewone Nederlander”, dusdanig verkleuren dat de zender zijn eigen boodschap niet meer terug zal herkennen. Jarenlange opgekropte frustratie over uitsluiting schept een dwingend denkkader waarbinnen maar één interpretatie mogelijk is; Mark Rutte bedoelt blanke Nederlanders.

Hoe zit het dan met Zwarte Piet? Inderdaad kun je hem zien als domme, zwarte slaaf en hiermee hét symbool voor racisme. Dit is het dwingende denkkader van de zich buitengesloten gevoelde bevolking. En in die redenatie ligt het voor de hand dat iedereen die voor Zwarte Piet is, tegen het racisme aanschurkt. Maar de meeste blanken zien hem daarentegen alleen als vermakelijk kereltje zonder ooit de associatie te hebben gehad met de gekleurde medemens, laat staan slavernij. Ik vrees dat ik tot deze laatste groep hoor. Velen kunnen dan ook niet begrijpen wat het probleem is. (Tsja, ik denk het wel te kunnen begrijpen).

Ook Zwarte Piet kan dus verschillend bekeken worden. Als uiting van racisme of als onschuldig cultuurfenomeen. Beide kampen zullen elkaar niet begrijpen. Maar het lullige is, doordat een kleine minderheid er een lading in legt die door het overgrote deel van de rest van de bevolking niet gevoeld wordt, Zwarte Piet uiteindelijk toch die lading daadwerkelijk gaat krijgen. Ook ik kan Zwarte Piet nu niet meer zien zonder de associatie te krijgen met de slavernij. Zwarte Piet is besmet geraakt.

Maar laten we alsjeblief strijden tegen echt racisme en geen tegenstellingen creëren die niet persé mensen buitensluiten (het Sinterklaasfeest). Laten we niet vergeten dat het perspectief van waaruit iets wordt bekeken niet herkend hoeft te worden door de anderen en zodoende tegenstanders kan scheppen die er in feite niet zijn. Uiteindelijk zijn wij, in al onze verscheidenheid, allemaal “gewone Nederlanders”. Of beter gezegd: “Gewoon Nederlanders”.