Wat is een filosoof?

Een half uur lang had ik de vragen beantwoord van de dame aan de andere kant van de lijn. De bureauredactrice van De Wereld Draait Door. Twee dagen eerder was mijn boek uitgekomen: ‘Staat van Tederheid’. Een poging tot politieke filosofie die hoopt bij te dragen aan een wereld voorbij McWorld. Op 188 pagina’s laat ik mijn gedachten gaan over politiek en geluk, liefde en utopie, idealisme en leiderschap. En dit was mijn kans om Nederland ermee kennis te laten maken. Op tv, in het gezelschap van Matthijs, Sophie of Marc-Marie.

Een half uur lang trachtte ik dus de dame van ‘DWDD’ te overtuigen van mijn visie op de wereld in het algemeen en de mens in het bijzonder. Toen concludeerde zij droogjes, met een zweem van teleurstelling in haar stem: ‘Volgens mij bent u toch meer een actievoerder dan een filosoof.’ Waarmee het oordeel was geveld over de vraag of ik een geschikte kandidaat was voor het programma. Een dag later nam in de studio van De Plantage een échte wijsgeer plaats naast de tv-persoonlijkheden, en pijnigde ik mezelf thuis naast vriendin en kat met de vraag wanneer je nu eigenlijk een filosoof bent.

Misschien kan het geen kwaad om een échte filosoof te citeren. En dan ook nog eens een van de meest populaire filosofen in Nederland van dit moment. Ad Verbrugge, auteur van ‘Tijd van Onbehagen’, dat mede een succes werd omdat Theo Maassen in Zomergasten een tv-fragment liet zien waarin Verbrugge over zijn boek praatte. Een filosoof die cultstatus bereikt omdat een cabaretier op tv over hem praat, ziedaar de status van wijsbegeerte in Nederland. Het mag duidelijk zijn dat ik al een exemplaar van mijn boek naar Maassen heb verstuurd.

Maar nu even terug naar de vraag, en vooral het antwoord dat Verbrugge erop geeft. Hij noemt filosofie ‘een radicaal vragen naar de plaats van de mens in het zijnsgeheel’. Dat klinkt indrukwekkend en ietwat raadselachtig, precies zoals het een denker in de traditie van Hegel of Heidegger betaamt. Ik op mijn beurt zou zeggen: filosofie is het diepgaand en kritisch nadenken over wat mensen zijn, wat ze drijft en wat we anders zouden kunnen doen. Dat is niet heel anders dan wat Verbrugge stelt, alleen voeg ik er dus een alternatief van actie aan toe. Daarmee verraadden zich wellicht mijn voorbeelden als het gaat om wijsbegeerte.

De oude Marx bijvoorbeeld, die ik bestudeerde op een leeftijd die zich wellicht beter had geleend voor straatvoetbal tot in de schemering, of desnoods het lezen van Kruistocht in Spijkerbroek. Hoezeer de bebaarde profeet het ook vaak bij het verkeerde eind had: tot op de dag van vandaag imponeert mij zijn keuze voor ‘de verworpenen der aarde’, waar geleerde heren doorgaans partij kozen voor de macht. Geen wonder dat Marx ook een organisator en agitator was die ver voor de globalisering al een ‘internationale’ oprichtte en die ene onvergetelijke oneliner opschreef: ‘De filosofen hebben de wereld slechts verschillend geïnterpreteerd. Het komt erop aan haar te veranderen.’

En dan Martin Luther King. Nooit een studie filosofie afgerond, maar wel tientallen filosofen gelezen en – veel belangrijker nog voor wie een ‘filosofie van de praxis’ voorstaat - de uiterste consequenties getrokken uit zijn denken over de mens. King geloofde in de menselijke gelijkheid, en voerde dus actie tegen apartheid in de VS van zijn tijd. Hij dacht voorbij de natiestaat, en sprak zich dus uit tegen de Amerikaanse dominantie over de wereld. En King zag de vele gevaren van geweld, waarop hij voor geweldloze actie koos. Ofwel, zoals het destijds in de burgerrechtenbeweging heette: he did not only talk that talk, he also walked that walk. Dat is nou een filosoof... Wat had ik dit allemaal graag nog gezegd tegen die mevrouw van De Wereld Draait Door.