De Mediamarkt

Wie was er eigenlijk eerder, de uitgever of de journalist? Ach, die vraag speelt niet meer: media, kranten, boeken zijn allang een product geworden dat in 'de markt' gezet moet worden. Als het maar verkoopt. Neem nu weer het VNU-drama.

Op de lagere school leerden we al dat de grond achter de duinen de zgn. geestgronden zeer vruchtbaar was. Daar kweken we al eeuwen Hollands glorie: de bloembol. Er is niets Hollandser. Maar we kweken er meer. In Haarlem groeide nog iets anders op. Ook achter de duinen lag in 1906 de bakermat van andere oer- Hollands producten zoals de damesbladen de Margriet en de Libelle van uitgeverij Spaarnestad en de Geïllustreerde Pers. Zuurpruimen zullen misschien het journalistieke niveau van dit soort bladen betwisten, maar er zijn vast wel feministische studies die laten zien dat zelfs deze damesbladen hun emancipatoire werking hebben gehad.
Maar goed, het kwam in 1964 tot een fusie van de uitgeverijen en zo ontstond de Verenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven die in 40 jaar tijd uitgroeide tot een multinationale uitgeverij die meer dan 140 vak- en interessetijdschriften uitgaf (zoals dat in het jargon heet), bladen als Nieuwe Revu, Intermediair, Management Team, Computer Idee, Billboard en Adweek.

Gevoed door de overnamemanie en expansiedriften die de kapitalistische markt beheersen sloeg de VNU na 1997 een nieuwe koers in: kopen en verkopen. Zo verkochten ze in 2001 aan het Finse bedrijf Sanoma voor 1,25 miljard euro de VNU Consumer Information Group waaronder Donald Duck, Margriet, Libelle en vele andere tijdschriften behoorden. De uitgever van al die gezellige familietijdschriften veranderde in een paar jaar tijd volledig van identiteit en ging zich steeds meer profileren als dataleverancier van hoogwaardige marktinformatie en als marktonderzoeker, want dat leverde tenslotte in de nieuwe bedrijfsstrategie meer winst op. En daar gaat het niet om het product, waar het bedrijf als uitgeverij groot mee was geworden, maar om het beleggersrendement.

Binnen het VNU-concern (http://nl.wikipedia.org/wiki/VNU) werken inmiddels ruim 38.000 medewerkers in meer dan 100 landen en het concern was in 2004 goed voor een jaaromzet van ruim 3.7 miljard euro en het wordt niet meer vanuit Haarlem, maar vanuit New York geleid, want we willen wel op stand zitten.
Het ging allemaal voorspoedig met de bedrijfsstrategie tot vorig jaar zomer toen VNU bedacht om het concern IMS Health over te nemen voor een slordige 5 miljard euro. IMS Health levert marktinformatie aan klanten in de farmaceutische en de medische wereld en het VNU-concern zou door de overname bijna twee keer zo groot worden.

En toen ging er iets fout.

Een aantal grote beleggers, die samen meer dan 50% van de VNU-aandelen in handen hadden keerde zich tegen de overname van IMS Health en begin januari moest VNU melden dat de overname niet door ging. Waarop vervolgens VNU als aangeschoten wild zelf de prooi werd waar nu op wordt gejaagd. Het is eten of gegeten worden.

Een groep raiders oftewel 'durfkapitalisten', waaronder Kohlberg Kravis Roberts & Co - de zgn. "barbaren" zoals ze ooit werden beschreven door de Wall Street Journal ("Barbarians at the Gate" ), die de groep beschreef als humorloos en roofzuchtig - willen nu de VNU opkopen voor pakweg 7 miljard euro, om het bedrijf vervolgens op te breken en in afzonderlijke delen weer te verkopen, waaronder vrijwel zeker de divisie uitgeven zal vallen waarmee de VNU dus ooit begon. Beursdeskundigen laten weten dat "de aandeelhouders het bod niet kunnen laten liggen." Exit VNU dus.
Oh ja, er werken 38.000 mensen. Hebben die nog iets te zeggen?

Waar ging dit ook alweer over? Over journalistiek en uitgeverijen. Het VNU-verhaal is het zoveelste in de rij waarin journalistieke producten zijn verworden tot handelswaar. Zoals de desastreuze overname en gedwongen fusering van het AD en een aantal essentiële stadskranten (de abonnees lopen met tienduizenden weg), zoals Elsevier in Engelse handen is gekomen, zoals een belangrijk onderdeel van de wetenschappelijke uitgeverij van het Kluwer-concern aan Britse investeerders werd verkocht, zoals Onderwijsuitgeverij Malmberg en de uitgeverij Contact ook al enige tijd in handen zijn van Engelse investeerders.

Er vindt al jaren een uitverkoop plaats onder het dictatuur van schaalvergroting en beleggersbelangen. Hoezo persvrijheid? Wat heeft dat eigenlijk allemaal nog te maken met het oorspronkelijke doel van uitgevers en journalisten? En waarom slikken ze alles maar? Omdat journalistiek nog slechts dienstbaar is aan de markt, omdat journalisten en bladenmakers allang zijn verworden tot ordinaire werknemers "die 'content' of 'tekst' fabriceren met als enige doel winstmaximalisatie" voor de aandeelhouder.