Schrikkelseconde

Er speelde recentelijk een belangwekkende discussie over de vraag of bijvoorbeeld computers nog langer gehinderd zouden moeten worden door de onnauwkeurige cyclus van zonsopkomst en zonsondergang. Lekker belangrijk zul je nu misschien denken, maar het gaat daarbij over de zogenaamde schrikkelseconde. Deze schrikkelsecondes worden op onregelmatige intervallen toegevoegd aan de tijd die de atoomklokken aangeven om zo een onregelmatigheid in de rotatie van de aarde te compenseren.

Het komt er op neer dat van tijd tot tijd de klok dus een seconde wordt stilgezet om de tijdsmeting opnieuw synchroon te laten verlopen met de rotatie van de Aarde. Maar die schrikkelseconde verstoort de continuïteit van tijd en brengt onder meer satellietsystemen zoals GPS in de war. Daar zouden nu al tijdsverschillen van 15 seconden optreden, wat gevaarlijke consequenties kan hebben voor de veiligheid van de gebruikers van deze apparaten.

Wetenschappers willen nu deze schrikkelseconde afschaffen en onder andere de eigenaren van mobieletelefoonnetwerken, luchtverkeersleidingssystemen en last but not least de financiële markten zouden baat hebben bij het afschaffen van de schrikkelseconde, omdat zij met bijna absolute precisie moeten kunnen vertrouwen op de tijd die atoomklokken aangeven en zich niet langer zorgen hoeven te maken over het stilleggen van de systemen om die schrikkelseconde in te passen. En op de financiële markten kun je tegenwoordig in een paar seconden miljarden verliezen of verdienen. Dus die seconde is waanzinnig belangrijk voor speculanten.

Het klinkt nogal absurd dat één seconde zo belangrijk kan zijn, maar in de huidige moderniteit is dat dus wel zo. De discussie over die schrikkelseconde herinnerde me aan het boek van de Franse filosoof Paul Virilio 'Het Horizon-negatief', waarin deze in 1984 al met vooruitziende blik beschrijft hoe haast en snelheid het kenmerk zijn geworden  van de moderne tijd. Het boek is een cultuurfilosofisch essay over snelheid als sleutelbegrip voor de westerse moderne samenleving en de centrale vraag is wat die haastcultuur met je doet in een wereld die steeds harder gaat, waarin snelheid de norm is geworden. Virilio beschouwt snelheid als een absolute vorm van oorlog:  “als absolute of beter nog als laatste oorlog, staat snelheid gelijk aan het einde van de materiële wereld als driedimensionale waarheid.” En de materiële wereld is ondertussen een schijnvertoning geworden.

Die door Virilio beschreven snelheid is sindsdien alleen nog maar nog zichtbaarder geworden. We zitten inmiddels met een turbo-economie, aangejaagd door de hightech- en dotcomsectoren en losgeslagen financiële speculatiemarkten waarin het  kortetermijnwinstdenken van de hedgefunds alle ruimte hebben gekregen en daarmee de tirannie van de vluchtigheid en de onmiddellijkheid. Deregulering, globalisering en privatisering van overheidsdiensten hebben de polsslag van het maatschappelijk leven verder versneld, waarbij we en passant de verzorgingsstaat hebben afgebroken terwille van de zo noodzakelijke dynamische flex-economie. Het verhandelen van bedrijven is een sport geworden, waarbij niet meer naar de mensen wordt gekeken. De vervreemding van de reële economie, van het normale leven en het normale werk. Karl Marx noemde het Entfremdung, de vervreemding van het product en het niet meer verbonden zijn met de maatschappij.

Het gaat om snelheid. Wie het eerst komt, maalt het eerst. Wie het snelst iets weet of iets kan, die is de baas. En de 'vervreemde' mens is ondertussen druk aan het multi-tasken, bezig met twitteren en met z'n virtuele vrienden op Facebook, brengt zappend de avond door, eet fastfood en gaat speeddaten. Kortom: stort zich in de leegte.

Ik zou een pleidooi willen houden om die schrikkelseconde te behouden als een moment van bezinning om als de klok die seconde wordt stilgezet even adem te halen en ons af te vragen of we niet als gekken bezig zijn.