Eenheidsworsten

Het kapitalisme is toch dat systeem van vrije keuzes en concurrentie? De dagelijkse praktijk lijkt er alleen niet op. Als ik mijn normale dagelijkse levensmiddelen wil kopen heb ik in mijn buurt de keus uit Albert Heijn, Albert Heijn en nog veel meer Albert Heijn. In een straal van enkele kilometers vind ik vrijwel alleen maar winkels van AH. Ik erger me daar al jaren wild aan. De enige uitzonderingen zijn wat kleine turkse supermarktjes. Wat een verademing.

Onderzoekers van de Universiteit Groningen hebben dit supermarktprobleem recentelijk onderzocht en kwamen tot dezelfde conclusie die ik net beschreef. Zij stelden vast dat vooral Albert Heijn gestaag aan een ‘ruimtelijk monopolie’ werkt. Voor 36 procent van de bevolking is Albert Heijn de dichtstbijzijnde supermarkt. In Den Haag geldt dat zelfs voor ruim driekwart van de bewoners. Voor acht procent van de mensen in heel Nederland is Albert Heijn de enige supermarkt in een straal van een kilometer om hun huis. Leve de vrije markt!

Het is een wat open-deur-onderzoek van de universiteit, want die concentratie van belangen in de middenstand is natuurlijk niets nieuws. Het maakt al jaren niet meer uit in welke stad of dorp je je boodschappen wil doen, want elk centrum kent dezelfde eenvormigheid, dezelfde winkelketens, dezelfde voorgevels, overal de Hema, V&D, C&A, H&M, Etos, Kruidvat, Zeeman en ga zo maar door. Alle winkelcentra worden  al jaren gedomineerd door een klein aantal grote concerns.

Er wordt bij dat onderzoek echter wel een aardige suggestie gedaan. Voor benzinepompen geldt namelijk een vestigingsvoorwaarde dat binnen 25 kilometer in één rijrichting niet meer dan twee pompen van hetzelfde merk mogen staan en het advies is daarom om een vergelijkbare regel voor supermarkten te maken, waarbij 25 kilometer dan natuurlijk wel een aanlokkelijke optie zou zijn voor de AH-haters, maar goed we moeten redelijk zijn: 5 kilometer zou al heel wat zijn.

Maar waar zo’n regel er dus inderdaad ook voor supermarkten zou moeten komen, zou een vergelijkbare regel ook voor de treurigmakende, monomane retailketens moeten gaan gelden, maar dan breekt waarschijnlijk de pleuris uit, want daar zitten zeer grote belangen achter. 90 Procent van de winkelcentra in Nederland bestaat namelijk uit dezelfde ketens en dat is nergens in Europa zo hoog.

We hebben hier te maken met grote internationale concerns als Maxeda (het vroegere VendexKBB en de eigenaar van onder andere V&D, de Bijenkorf, M&S, Hunkemöller en La Place), het Blokker-concern (onder andere Bart Smit, Intertoys, Leen Bakker, Marskramer, Xenos en Giraffe) en de Macintosh Retail Group (onder andere Kwantum, Scapino, Dolcis, Manfield, BelCompany en Halfords).

Toch lijkt enige verandering in de toekomst niet irreëel, want één van de grotere vastgoedbeleggers in Europa, die met name vastgoed in de retailhoek heeft, Corio, die eigenaar is van onder andere Hoog Catharijne (Utrecht), Alexandrium (Rotterdam), Villa Arena (Amsterdam), In de Bogaard (Rijswijk) en Presikhaaf (Arnhem) wil de kleine zelfstandigen terug in de winkelcentra en is eindelijk ook van mening dat het aanbod wel erg verschraald is.

Nou zit er achter die conclusie natuurlijk een puur economisch eigenbelang, en mag de kleine zelfstandige kennelijke de aardbei op de slagroomtaart gaan spelen van Corio. Helaas is het aantal zelfstandige winkeliers in een razend tempo aan het verdwijnen uit het straatbeeld. Maar beter laat dan nooit, alleen zie ik het zo gauw niet gebeuren zolang de huurprijzen onbetaalbaar hoog blijven voor een kleine zelfstandige en de internationale ketens het voor het zeggen hebben. Kortom dan ook maar de afspraak dat er binnen een straal van 25 kilometer bijvoorbeeld maar één V&D mag zijn.

Weg met de monocultuur!