Mogen de Duitse machinisten staken?

Hartmut Mehdorn is geslaagd met zijn missie. De baas van de Duitse Spoorwegen heeft alle bedrijfsonderdelen gesaneerd en kan forse groeicijfers voor winst en omzet presenteren. Het bedrijf is klaar om naar de beurs te gaan en een deel van het staatseigendom aan investeerders te verkopen. Waren er  niet de machinisten in actie.

Het rijdend personeel heeft een eigen vakbond (GDL) opgericht en eist 30% meer salaris en een eigen CAO. 30% lijkt ongelooflijk veel maar bij nader inzien hebben ze daar wel begrijpelijke redenen voor. Een Duitse machinist aan het einde van zijn loopbaan verdient niet meer dan een Franse collega in zijn eerste jaar. En de arbeidsomstandigheden (zie rondje om de kerk) werden de afgelopen jaren zwaarder zonder dat dit door een duidelijk beter salaris werd gecompenseerd. Dit verwijten de machinisten met name aan de algemene vakbonden van de Duitse spoorwegen (Transnet, GDBA) die met dezelfde loongroei voor alle soorten banen genoegen namen.

Met hun eigen vakbond en eigen CAO willen zij daar nu verandering in brengen. Daarbij hebben zij aanmoedigende voorbeelden. De piloten van Lufthansa en de artsen in de ziekenhuizen zijn er de afgelopen jaren in geslaagd met hun eigen vakbonden (Cockpit en Marburger Bund) een eigen CAO en loonstijgingen van rond de 15% af te dwingen. Ook al zijn de uitgangsposities vergelijkbaar, toch moeten de machinisten nu tegen drie bijkomende obstakels aanvechten. Niet alleen de publieke opinie is deze keer terughoudender met steun voor de belangen van de actievoerders maar ook de grote vakbonden en de arbeidsrechter nemen duidelijk positie tegen de GDL.

Het uitgangspunt van de Duitse vakbonden is solidariteit binnen een bedrijf. Hun belang is daarom één CAO in één bedrijf, met hooguit verschillen tussen arbeiders en ander personeel (de Angestellte). Alleen op die manier kunnen alle personeelsleden dezelfde baten verkrijgen uit een strijd met de werkgever. Als de sleutelbanen, die de het meest effektief kunnen staken, nu hun eigen gang gaan en hen kracht aleen voor zich zelf gebruiken, verzwakt dit de positie van de rest van de werknemers en van de grote vakbond in het bedrijf.  Daarom hebben Transnet en GDBA in hun recente CAO de clausule opgenomen dat zij de CAO mogen opzeggen en opnieuw kunen gaan onderhandelen indien de GDL een beter resultaat bereikt dan de 4,5% loonstijging die zij er zelf uit wisten te slepen. Deze clausule maakt het voor Mehdorn heel onaantrekkelijk om aan de eisen van de machinisten tegemoet te komen.

Tot nu toe lukte het de machinisten bovendien nog nauwelijks daadwerkelijk te staken. Bij elke poging wist Mehdorn met succes naar de arbeidsrechter te stappen. De eerste keer kwam de uitspraak van het kort geding een beetje te laat om een actie te voorkomen, maar bij de tweede poging kwam een opmerkelijk oordeel op tijd. De machinisten werd door de arbeidsrechter verboden te staken omdat de geplande acties een schade voor de nationale economie zouden veroorzaken die onredelijk groot zou zijn in verhouding tot hun eisen. Het was de eerste keer dat deze redenering werd gebruikt om het recht op staken duidelijk te beperken.

De strijd van piloten, artsen en machinisten is het logische gevolg van de liberalisering van deze diensten die essentieel is voor de nationale infrastructuur. Door competitie, herstructurering  en bezuinigingen zakken het prestige en de salarissen van deze beroepen behoorlijk weg. Nu gebruiken zij hun rechten als gewone werknemers en de macht van de onmisbaarheid van deze ‘sleutelbanen’ om voor zich zelf weer een deel daarvan terug te halen. Het is goed mogelijk dat als gevolg van deze strategie in Duitsland binnenkort het algemene principe van één bedrijf – één CAO ten onder gaat en het stakingsrecht op de schop. Het gevolg zal zijn dat de solidariteit van alle werknemers binnen een bedrijf met elkaar verder zal versplinteren en de regulerende en egaliserende invloed van de grote vakbonden behoorlijk wordt verzwakt. Bovendien zal ook de macht van de ‘sleutelbanen’ dan worden gebroken.

Vandaag eindigt een periode van uitstel van stakingen vervolgens een schikking van het kort geding boven en van mediatie tussen GDL en de Duitse Spoorwegen. Vervolgens zullen we zien of de schade voor alle werknemers groter zal worden dan de behaalde baten voor de machinisten.