Rukken naar rechts in Noord-Europa

Het gaat extreemrechts voor de wind in Europa. En in de zogenoemde Noordse landen -IJsland, Noorwegen, Zweden, Finland en Denemarken: volgens neonazi's en fascisten de bakermat van het volgens hen superieure blanke ras- zelfs beter dan dat. In Denemarken en Noorwegen zitten fascisten in de regering, in Zweden spinnen ze garen bij het cordon sanitair dat de regeringspartijen daar tegen hen hebben opgericht. In dit stuk zoom ik in op de ontwikkeling in Finland, die de laatste dagen in een stroomversnelling is geraakt.

De Finse rechtsradikalen behoren tot de oudste populistische stroming in Europa en tooien zich voor ons onder de naam Ware Finnen. Onder de diktatoriale leiding van haar oprichter Timo Soini heeft de partij met een racistisch en anti-EU-programma twintig procent van het Finse elektoraat aan zich weten te binden en regeringsdeelname afgedwongen. De coalitie met de burgerlijke partijen heeft het afgelopen weekeinde geresulteerd in een breuk in de partij. Per saldo heeft nu de neonazistische aanhang parlementszetels veroverd en zich meester gemaakt van de welgevulde partijkas.

Het congres van de Ware Finnen van jongstleden zaterdag stond in het teken van het afscheid en de vervanging van Timo Soini. De huidige minister van BZ leek zich te hebben verzekerd van de steun van de meerderheid in de partij voor opvolging door een gematigde collega en daarmee voor voortzetting van het werk in de coalitie. Een onverwacht grote meerderheid van de congresgangers stemde evenwel voor de grootste tegenstander van Soini, Jussi Halla-aho. Aanvankelijk leken de aanhangers van Soini zich neer te leggen bij de uitslag maar al op zondag werd in de sociale media het woord putsch gebruikt. De nieuwe voorman zou de macht in de partij hebben gekaapt.

Jussi Halla-aho is in tegenstelling tot de zwaarlijvige en zichzelf graag als joviaal presenterende Soini een iele en bedeesd ogende man. Hij heeft zich in een vorig leven als Slavist aan de uni van Helsinki gespecialiseerd in het kerkslavisch van de 12e eeuw en als je op hem googelt zie je een getrouwe kopie van Professor Zonnebloem, uit Kuifje. Een intellektueel dus en iemand die voor een Fin een goed mondje over de grens spreekt. Veel internationaler georienteerd dan Soini. De laatste was een red neck, een Trump avant la lettre, met een argwaan die voor veel Finnen herkenbaar was: tegen de Rus, tegen de luie Zuid-Europeaan en tegen de nog luiere hippies en homo's in zijn land.

Jussi Halla-aho is daarentegen wat wij in Europa gewend zijn van extreemrechts. Hij was de eerste die in Finland tegen de islam te hoop liep en waarschuwde voor de ondergang van het Avondland. Hij werd in het begin van het millennium aktief in sociale media en het gezicht van de Finse versie van GeenStijl. Ook recruteerde hij aanhang voor zijn ideeen in neonazistische clubs. Hij werd veroordeeld wegens een uitspraak tegen de islam en is de enige Fin die uitgebreid geciteerd werd in de geschriften van Anders Breivik. In een interview voor de VPRO-radio dat ik met hem hield betreurde hij het dat hij niet in Frankrijk of Duitsland was geboren "waar de geschiedenis niet besmeurd is met achterlijke oorlogjes tegen de Slaven en dito vooroordelen tegen analfabete zwartjes. Het blanke ras wordt bedreigd door het Semitische, in de brede zin."

De verkiezing van Halla-aho tot leider van de Ware Finnen kwam niet uit de lucht vallen. De centrumrechtse coalitiegenoten hebben de partij gemangeld: in twee jaar is de steun bij de kiezer voor Soini cs met tweederde gedaald en de bezuinigingspolitiek heeft de aanhang naar de sociaal-democratische oppositie verdreven. Halla-aho liet er zondag in zijn eerste redevoering als kersverse leider geen twijfel over bestaan dat voortzetting van de coalitie in handen van de andere partijen lag: onder zijn leiding zouden de Ware Finnen een nationalistische politiek voorstaan en samenwerking nastreven met extreemrechts in de andere Noordse landen. Maandagochtend zegden de coalitiepartners de samenwerking dan ook op.

Maandagmiddag kwamen de eerste geluiden over een breuk in de partij naar buiten. Maar het duurde nog tot dinsdagmiddag voordat de deling een feit werd. De premier was toen al met een ontslagbrief in zijn koffertje onderweg naar de president toen hij rechtsomkeert kon maken. Timo Soini verzamelde in een etmaal tijds ruim de helft van de parlementsleden van de Ware Finnen achter zijn brede rug en herdoopte die fractie in Nieuw Alternatief. Een lid van de nieuwbakken regeringsploeg had het 's avonds over 'zoiets als de beweging van Macron in Frankrijk', maar mij dunkt dat er in de naam meer affiniteit met de alte Kameraden in Duitsland doorklinkt...

Waar het nu heen gaat met de Ware Finnen moge duidelijk zijn. Halla-aho herinnerde er aan dat 'in de parlementaire geschiedenis van Finland snel is afgerekend met overlopers' en het zit er dik in dat de opgestapte leden van de fraktie de hoogste prijs gaan betalen voor hun liefde voor het warme pluche. Ondertussen heeft zich in het parlement in Helsinki een grote oppositiegroep van onverkort fascistische snit gevestigd, onder leiding van een man die weet dat zijn politieke lijn de dominante is in het Europa van nu...