Blijf van mijn lijf!

#MeToo, je hoort er niet elke dag meer over. Het zou mooi zijn als dit nu eens echt een grote beweging werd, een golf die door blijft rollen, maar ik vrees dat de golf alweer een beetje wegebt. Net als Occupy jaren geleden. Ook toen leek er een revolutie op komst, geweldloos en geheel van onderop. Waar zijn al die mensen nu gebleven, al die ideeën van toen? Wie weet gaat het hierbij anders. Net als Occupy komt #MeToo van onderop, maar deze laatste beweging is niet afhankelijk van tentenkampen, deze speelt zich af in het dagelijks leven van (in potentie) miljarden vrouwen.

Nu al zijn er door #MetToo echt dingen veranderd, die klok zal niet snel weer worden teruggedraaid. Vrouwen kunnen nu veel makkelijker iets aankaarten. #MeToo is een kapstok geworden, een term die blijft hangen, met een aantal kwesties eraan, van zware gevallen als verkrachting en aanranding tot het opdringerig naroepen van vrouwen (of andere mensen) en het negeren van nee-zeggen. Niet alle mannen (mensen) zullen nu alle kwesties serieus nemen, maar bij het aankaarten ervan is er min of meer een gemeenschappelijke taal, zijn er termen die begrepen worden door veel meer mensen als vroeger.

Natuurlijk, het zou ook eens tijd worden. Deze hele toestand gaat gewoon over een van de leuzen van de vrouwenbeweging in de jaren zeventig van de vorige eeuw: ‘als een meisje nee zegt bedoelt ze nee!’ Een open deur van jewelste, maar hoeveel mensen (v/m) gingen daar toen in mee? Het was in die tijd slechts een kleine minderheid die er de ernst van begreep. Er waren Blijf van mijn Lijf-huizen, actiegroepen genaamd Vrouwen tegen Verkrachting en Vrouwen tegen seksueel geweld.

Ik herinner me nog dat eind jaren zeventig door het hele centrum van Utrecht leuzen op het wegdek waren geschilderd, op pleinen, bij het station, bij de fietsenstalling, met de ‘mededeling’: ‘Hier is een vrouw verkracht’. Heel confronterend als je er langs liep. Een jaar later zat ik zelf in zo’n actiegroep. We liepen warm voor veel thema’s binnen het feminisme maar onze acties tegen seksueel geweld en (dus) ook tegen porno waren het felst.

In 1980 was er in Utrecht een grote demonstratie tegen porno. De aanleiding daarvoor was dat een redacteur van een pornoblad adressen van Blijf van mijn Lijf-huizen gepubliceerd had. Een impliciete oproep naar mannen toe om ‘hun vrouw’ daar te gaan halen, of om er wat dan ook te doen. Heel bedreigend. Met tweeënhalfduizend liepen we te schreeuwen ‘wij zijn vrouwen, we zijn met veel en we hebben er de buik van vól’. Elk jaar was er een heksennacht, met honderden liepen we door straten waar de meeste vrouwen ’s nachts niet in hun eentje doorheen durfden, zingend en luidkeels roepend ‘vrouwen eisen de straat terug’!

De tijden zijn veranderd en de actiemethodes ook, maar de ervaringen van een groot deel van de vrouwen niet, en langzamerhand lijkt het erop dat deze feministische ideeën mainstream aan het worden zijn. Dat is mooi, maar er is natuurlijk pas echt wat veranderd zodra vrouwen niet langer als lustobject worden gezien, evenmin als mannen trouwens. Geen enkel lichaam zou geobjectiveerd moeten worden. Lichamen zouden niet te koop moeten zijn, of te huur, zoals in de prostitutie. Maar ook zouden ze niet gebruikt moeten worden in reclames, dus om producten te verkopen. Producten die niemand nodig heeft en die vaak ook nog schadelijk zijn voor de gezondheid, voor de natuur.

Bloot zou gewoon moeten zijn, maar bedrijven spelen in op de ongewoonheid van bloot en proberen mensen allerlei rommel aan te smeren via half of heel blote lijven, van vrouwen meestal, in zogenaamd verleidelijke poses. Dit soort dingen vind ik ook opdringerig, op twee manieren zelfs, omdat je een seksueel getint beeld krijgt opgedrongen én een beeld waarin zowel mannen als vrouwen stereotiep (meestal hetero-) gedrag vertonen. Dit zie ik voorlopig nog niet veranderen, vooral omdat het hele kapitalisme een en al opdringerigheid is.

Maar dat laatste wil niet zeggen dat we niet blij kunnen zijn met #MeToo. Een potentiële groep daders schuift daardoor wellicht op, beseft ineens, hé, dit kan echt niet. Heel wat mannen die altijd maar hun gang dachten te kunnen gaan hebben het veld moeten ruimen, mannen in machtsposities. Degenen (meestal vrouwen) die anderen (meestal mannen) beschuldigen hebben natuurlijk ook een verantwoordelijkheid. Wanneer noem je die hand op je knie een aanranding? Soms ontstaat er toch een soort volksgericht. De macht van de meerderheid.

Mensen die zich aan de goede kant voelen staan en hard meebrullen dat die ene een slechterik is. Die wordt aan de schandpaal genageld. Soms worden verhalen overdreven. Ik vind het iets om heel zorgvuldig mee om te gaan, ook al is negenennegentig komma negennegennegennegen procent van de verhalen wél waar. Maar de waarheid valt niet altijd te achterhalen, en het is voor iemand die eindelijk haar/zijn lang verzwegen verhaal doet een extra pijnlijke ervaring als er aan dat verhaal getwijfeld wordt. Verhalen over misbruik moeten dus altijd serieus worden genomen, en er moet gewerkt worden aan een sfeer waarin iedereen haar (zijn) verhaal kan vertellen, een sfeer waarin echt geluisterd wordt.

Maar er moet ook plaats blijven voor twijfel en verder onderzoek. Het gaat (mij) niet om het bestraffen van mensen, maar om het veranderen van ideeën en gedrag. Bewustwording, van mannen, maar ook van vrouwen. Ik denk dat het voor vrouwen (en andere mensen die met opdringerige seksualiteit van een ander te maken krijgen) veel uitmaakt dat dit #MeToo-gebeuren er nu is. Het helpt hopelijk bij het duidelijker nee-zeggen. Maar je ziet tegelijkertijd dat er ook stemmen klinken van mensen, ook juist van vrouwen, die bang zijn voor een nieuwe vorm van preutsheid en een taboe op alles wat met seks te maken heeft. Zowel preutsheid als seksualisering van het lichaam zouden moeten verdwijnen. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille: de verdinglijking van het lichaam. Voorlopig ben ik dan toch maar blij met #MeToo, laten we hopen dat het velen de ogen opent voor het belang van feminisme.