Nu of nooit

Decennia lang was het vijf voor twaalf. Nu kom ik steeds vaker tegen dat het al over twaalven is, vijf of ver over twaalf, in elk geval: te laat. Tuurlijk, we kunnen nog proberen te redden wat er te redden valt. Zodat er na de apocalyps voor de schorpioenen en de springstaartjes nog een beetje een leuke wereld overblijft. Maar het bijstellen van de koers die nu linea recta naar de ondergang leidt zal niet meer lukken, mensen.

Althans, dat is de teneur van berichten op Facebook van sommige van mijn vrienden daar. Het nieuwe doemdenken. Zijn ze echt fatalistisch? Ik denk het niet. Waarom zou je dan nog moeite doen. Met het aankondigen van milieurampen, oorlogen, epidemieën, hongersnoden en zo nog meer ellende, hopen ze een bredere groep mensen via een shocktherapie alsnog tot het inzicht te brengen dat het roer echt om moet. Dat ze overal dwars moeten gaan liggen. Dat die vliegvakantie nu echt niet meer kan.

Het zijn mensen die zich al vele decennia inspannen om de aarde te redden. De natuur, het milieu, de biodiversiteit. Al sinds het Rapport van de Club van Rome en misschien nog wel eerder maken ze zich druk om de verstoring door de mens van het natuurlijk evenwicht. In plaats van over ‘ze’ kan ik het ook over ‘we’ hebben, want ook al houd ik me wat dat aangaat gedeisd, het doemdenken is me niet vreemd.

Ook ik ben al zo lang bezig, net als al die anderen, bezig me zorgen te maken, te schrijven, actie te voeren, maar ook en vooral bezig zelf zo milieuvriendelijk mogelijk te leven. En dus mijn footprint zo klein mogelijk te houden. Hoewel ‘zo klein mogelijk’ betrekkelijk is als je mijn voetafdruk vergelijkt met de gemiddelde Indiër bijvoorbeeld.

Hectares zijn voor de meeste mensen abstracter dan voetbalvelden. Als alle grond die nodig is voor mensen om gezond en prettig te leven eerlijk verdeeld zou worden, zou iedereen ‘recht’ hebben op vier voetbalvelden. De gemiddelde Nederlander gebruikt er zo’n twaalf, zegt de website waarop ik kijk. In hectares: een eerlijk verdeelde voetafdruk voor alle mensen zou per persoon 1,8 hectare zijn. In 2001 was in Nederland de gemiddelde voetafdruk 6,2 hectare.

Die van mij was jaren geleden 1,5, heel netjes dus, maar inmiddels zit ik nog wat vaker in de trein dan toen. Ik eet geen vlees (dat tikt aan) maar wel tofu, in het gunstige geval komen de sojabonen daarvoor uit Frankrijk, en ik drink geen zuivel (dat tikt aan), wel drink ik rijstdrank, en dat zit helaas in van die moeilijk recycleerbare pakken. Die alternatieven zijn ongetwijfeld veel beter, maar de voetafdruk ervan zal niet nul zijn, daarover staan echter geen vragen in de zelftest.

Maar stel dat ik nog altijd op 1,5 zit, dan zit ik onder het ‘eerlijk-aarde-aandeel’ maar nog steeds boven het verbruik van de gemiddelde Indiër, dat volgens Wikipedia in 2007 op 0,9 berekend werd. Op weer een andere lijst op diezelfde pagina (Wikipedia: ecologische voetafdruk) staat dat de gemiddelde bewoner in India in 2012 0,84 verbruikt, nog minder dus, maar altijd nog heel wat meer dan de gemiddelde Palestijn, die staat op 0,44. Ver onder de 1,8 die er voor iedereen zou kunnen zijn.

Het is duidelijk dat ik de Palestijnen of Haïtianen (0,56) niet rechtstreeks help door mijn voetafdruk te verlagen, maar nergens op letten en maar raak consumeren vergroot in elk geval het probleem. Misschien zijn er mensen (ik heb er wel eens discussies over gehad) die het elitair vinden om je hiermee bezig te houden. Met het verlagen van je voetafdruk, terwijl de noodgedwongen lage voetafdruk van de armen in de wereld veroorzaakt wordt door economische misstanden waar de rijken van profiteren. Die misstanden, dus het kapitalisme aanpakken, onderuithalen, de oorzaak wegnemen, is veel belangrijker.

Ik ben het er helemaal mee eens dat het proberen te verkleinen van je voetafdruk niet genoeg is. Het is belangrijk te blijven streven naar een andere economie, ook al zijn ook hier de verwachtingen allesbehalve rooskleurig. We moeten doorgaan. Wie weet lukt er ineens iets. Omwentelingen en revoluties kondigen zich zelden netjes van tevoren aan. Maar wat is ertegen om intussen zelf stappen te nemen door bijvoorbeeld plantaardig en biologisch te eten, de fiets te pakken in plaats van de auto, het vliegtuig te boycotten, en zelfs wat minder de trein te nemen, bijvoorbeeld door eens af te zien van die jaarlijkse vakantie naar Frankrijk, Ierland of Italië en in plaats daarvan af en toe eens een dag te gaan wandelen. Gewoon vanuit huis. Dat helpt vast ook lekker tegen het doemdenken, bij mij althans wel.

Daarnet heb ik mijn voetafdruk opnieuw laten berekenen. ‘Super’ zegt de website, ‘je zit ver onder het gemiddelde’. Dat ik nu toch hoger uitkom dan die 1,5 komt zo te zien voornamelijk doordat deze website er standaard 1,12 hectare bijrekent, voor het (noodgedwongen) gebruik dat ik maak van ‘overheid en diensten’. Daar kom je niet onder uit in zo’n rijk land als Nederland. Het blijft natuurlijk natte-vinger-werk, zo’n berekening, maar het geeft toch een goed beeld, vooral van de stappen die je nog zou kunnen zetten. Zie voetafdruknederland.nl