Referendum tegen ´sleepwet´

Afgelopen zondag was Lubach lekker op dreef. Geschamper over de ´vernieuwde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten´ (WIV) en het tekortschietende toezicht op de uitoefening daarvan. Mooi staaltje ironie over het massaal afluisteren en ´hacken´ van sociale media, computers, smart-tv´s en telefoons op zoek naar persoonsgegevens van willekeurig iedereen. De opslag, uitwisseling en analyse van die data gebeurt natuurlijk al een tijdje, maar via deze wet wordt dat nu gelegaliseerd en gelegitimeerd. Daarom maakte hij reclame voor de club die hierover een raadgevend referendum en maatschappelijke discussie wil (https://sleepwet.nl/).

De nieuwe wet WIV gaat in op 1 januari van het komende jaar en breidt de bevoegdheden van AIVD en MIVD flink uit. Tegenstanders noemen het een sleepwet, denk aan het ´leegvissen´ van zeeën aan persoonsgegevens met een sleepnet zoals de NSA van Snowden dat doet. De diensten mogen straks van iedereen de online communicatie afluisteren en geautomatiseerde apparaten ´hacken´, ook van burgers die nergens van verdacht worden. Handig, dan kun je als dienst legaal een hele wijk legaal afluisteren als daar toevallig eéń verdachte persoon verblijft. En er is ook nog iets over een geheime databank waar ieders DNA in kan worden opgeslagen. Alle verzamelde data mogen zonder analyse vooraf worden doorgestuurd naar buitenlandse inlichtingendiensten.

Via de oude wet was het al mogelijk om alle communicatie via satellieten te screenen. Met als legitimatie het tegengaan van cyberaanvallen en terrorisme. De effectiviteit van zo´n ´sleepnet´ is trouwens nooit bewezen. Volgens Snowden verzamelden de veiligheidsdiensten jaren geleden al veel meer data dan ze konden verwerken. Lubach: ¨Dat blijkt wel, want elke keer als een terrorist heeft toegeslagen, hoor je achteraf ´de dader was in beeld´¨. Kwestie van overmacht? Of van het af en toe doelbewust te laat ingrijpen om de publieke opinie rijp te maken voor verdergaande wetgeving en méér repressiemiddelen?

Vage wet
Lubach wees en passant nog op de versluierende bewoording waarmee het wetsvoorstel is gepresenteerd en op de bewaartermijn van 3 jaar (veel langer dan in het buitenland). Maar veel leuker is waar hij toezicht en naleving van de wet onder de loep neemt. Hij hekelde minister Plasterk die beweerde dat veiligheidsdiensten pas gericht in actie mogen komen ná ministeriële toestemming, en dat er een toezichthouder is. Lubach: ¨Ja, en dan is er ook nog een commissie die nagaat of de diensten zich echt aan de wet hebben gehouden. Maar deze CTIVD zegt juist dat de wet het niet mogelijk maakt om effectief toezicht te houden. Die commissie vindt de wet dus te vaag. We krijgen dus straks een wet die vaag is. Omdat die wet nogal vaag is, bepalen de minister en toezichthouder wat er mag en wat niet. En dit wordt dan weer achteraf gecontroleerd door een commissie op basis van een wet die te vaag is¨.

Lubach noemt ook een lijstje van ¨gezaghebbende organisaties¨ die zich zorgen maken over en kritiek hebben op de wet. Zoals de Autoriteit Persoongegevens, WRR, Raad van State en Raad voor de rechtspraak. Plasterk wordt dan geciteerd: ¨Sommige mensen denken dat we zomaar massaal kunnen gaan rondneuzen in de telefonie en communicatie van de Nederlandse burger, maar dat is niet de bedoeling¨. Met ´dat is niet de bedoeling´ wordt hij vervolgens flink om de oren geslagen. Lubach: ¨Nee, het is niet de bedoeling, maar het kàn dus wel, Plasterk! Wat gebeurt er bijvoorbeeld als er over een tijdje een idioot als Trump aantreedt?' Saillant detail: Trump eiste afgelopen zaterdag nog van Facebook dat die alle ´likers´ van een anti-Trumppagina aan hem bekend zou maken....

Raadgevend referendum
Lubach noemde daarna het initiatief voor een raadgevend referendum over de nieuwe wet WIV (zie https://sleepwet.nl/ en https://geensleep.net/). Een coalitie van organisaties wil daarmee een maatschappelijk debat forceren in parlement en pers. Lubach: ¨Nee, ze kunnen die nieuwe wet niet meer tegenhouden. Maar ze kunnen tenminste wel de nieuwe Tweede Kamerleden vertellen welke fouten hun voorgangers hebben gemaakt. Doe er wat aan¨.

Sinds de uitzending van Lubach steeg het aantal handtekeningen voor het referendum flink. De stand is nu bijna 270.000. Dat gaat lekker, maar vóór 16 oktober zijn er minstens 300 duizend handtekeningen nodig. Dus teken ook! Overigens, het gerucht gaat dat de nieuwe regering van Rutte zelfs dit zwakke demokratisch middel wil afschaffen....

Politie
Even terug naar het verzamelen, analyseren en doorsturen van persoongegevens via social media. Deze week berichtten onderzoekers van Buro Jansen en Janssen over hoe de Nederlandse politie hiermee omgaat (Observant: https://www.burojansen.nl/observant/social-media-surveillance-in-nederland/).

De politie doet de afgelopen jaren steeds meer aan online en social media surveillance en zal dat waarschijnlijk blijven doen. Het korps ontduikt daarbij allerlei wettelijke beperkingen door nauw samen te werken met reputatiemanagement-bedrijven (die ook vaak voor transnationals werken die onder vuur liggen van activisten en campagevoerders). Dit soort bedrijven vormt een geaccepteerde bedrijfstak waardoor er geen kritische vragen worden gesteld. ¨Maar surveillance van social media roept veel vragen op en staat op gespannen voet met grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vergadering en betoging. Ook is de bescherming van persoonsgegevens in het geding. Daarbij maken bedrijven gebruik van de methode van sentiment-analyse die discutabel en riskant is¨, aldus de onderzoekers.

Maatschappelijk of politiek debat
Jansen en Janssen constateert dat dit alles doorgaat zonder dat er een politiek of maatschappelijk debat wordt gevoerd over de wenselijkheid en risico’s ervan. De overheid, de social media-platforms en de social monitoring-bedrijven zijn niet transparant en frustreren hiermee een maatschappelijk debat.

Redenen genoeg voor een referendum en voor een serieus en grondig publiek debat!