Poetin's derde termijn

Evenals bij de Russische parlementsverkiezingen van december 2011 leverden de presidentsverkiezingen van 4 maart 2012 duizenden beschuldigingen op van fraude en manipulatie uit verschillende hoeken van het land, waar ruim 20.000 waarnemers gestationeerd waren, verspreid over de hele Russische Federatie.

Volgens de verkiezingswaakhond Golos werd op grote schaal gebruik gemaakt van de zogenaamde "carrousel"-bus, waarmee kiezers van het ene stembureau naar het volgende werden gebracht, zodat ze meerdere keren konden stemmen. Meldingen van deze vorm van fraude kwamen onder meer uit Moskou, Vladivostok, Voronezj en tal van andere steden. Andere klachten waren geknoei met stembussen, het ontbreken van stembiljetten, niet functionerende bewakingscamera's, de verwijdering van waarnemers van het stembureau, het vullen van stembussen met biljetten van niet opgekomen kiezers, misbruik van stemmen bij volmacht en de intimidatie van kiezers.

Oppositieleiders spraken meteen na het sluiten van de stembussen en het bekend worden van de eerste uitslagen over het feit dat de verkiezingen frauduleus waren verlopen en riepen op tot massale protesten in Moskou en andere steden. "Deze verkiezingen zijn niet vrij," benadrukte Michail Kasjanov, een voormalig lid van het kabinet van Poetin, die zich inmiddels gemanifesteerd heeft als opponent van het Kremlin. "Wij zullen deze president niet aanvaarden als legitiem gekozen," beloofde hij.
Aleksej Navalny, de anti-corruptie-blogger die zijn kritiek op het Kremlin vermengt met een beroep op het rechts-nationalisme en op grote schaal gepromoot wordt door de liberale oppositie en vreemd genoeg ook door de westerse pers die niet verder kijkt dan de neus lang is, heeft zich ook negatief uitgelaten over de resultaten. Hij riep op tot een intensivering van de anti-regeringsprotesten. "Er zijn een groot aantal meldingen van vervalsingen. Het is nu al volkomen duidelijk dat deze vervalsingen niet kunnen worden ontkend en dat dit geen verkiezingen kunnen worden genoemd, waarbij de getelde stemmen in overeenstemming zijn met de waarheid," zei Navalny tijdens een van de protestbijeenkomsten.

De verkiezingsuitslagen tonen wel de smalle basis van steun voor de oppositie die de anti-regeringsprotesten na de frauduleuze verkiezingen van december 2011 heeft geïnitieerd. Ondanks de wijdverspreide ontevredenheid over de dalende levensstandaard, de nog immer welig tierende corruptie en onwettigheid en de autoritaire opstelling van het Kremlin, heeft geen van de vermeende alternatieven voor Poetin grote electorale steun gekregen. Ongetwijfeld hebben de uitsluiting van politieke tegenstanders van de verkiezing door middel van bureaucratische methoden, het geknoei met stemmen en de overheersing van de media door de staat een rol gespeeld in de uitslag van de stemming van 4 maart. Maar ook is duidelijk dat de politieke agenda van de “liberalen”, die leiding geven aan de anti-Kremlin protesten, door brede lagen van de bevolking vooralsnog met de nodige scepsis wordt bekeken. Werknemers zijn op hun hoede voor het geven van hun stem aan de aanhangers van de vrije markteconomie, waardoor in de jaren 90 de sociale omstandigheden in het land dramatisch verslechterden nadat de Sovjet-bureaucratie de Sovjet-Unie liquideerde. De kandidatuur van Mikhail Prokhorov bijvoorbeeld, een miljardair die zijn rijkdom heeft vergaard tijdens het privatiseren van de staat onder Jeltsin in het post-Sovjettijdperk, is niet aantrekkelijk voor de miljoenen Russische arbeiders die worden geconfronteerd met dalende reële lonen, een desintegrerende openbare infrastructuur en wijdverbreide arbeidsonzekerheid .

De openlijke steun van de liberale oppositie in Rusland voor nauwere betrekkingen met Washington, -de Verenigde Staten zijn het voorbeeld bij uitstek van een vrije markt economie met een grote in armoede gedompelde onderklasse en een rijke bovenlaag-, bleek ook niet bepaald een stemmentrekker te zijn. In de aanloop naar de verkiezingen van 4 maart heeft Poetin heel berekenend juist een beroep gedaan op het in Rusland wijdverbreide anti-amerikanisme en gewaarschuwd voor de gerechtvaardigde vrees voor Amerikaanse inmenging in Rusland. Hij heeft ook geprobeerd om gevoelens van vijandigheid te richten op de beter gesitueerde delen van de stedelijke bevolking, die het meest actief geweest is in de recente anti-regering protesten, om zo electorale steun te vergaren voor zijn eigen campagne. Hij distantieerde zich in zijn campagne ook openlijk van zijn eigen politieke partij, Verenigd Rusland, die op grote schaal wordt gehaat.
Boven alles verzweeg hij de politieke agenda van zijn eigen toekomstig beleid, maakte een serie van beperkte sociale beloften -zoals het niet verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd- waarvan nu al bekend is dat Poetin straks niet van plan is zich daaraan te houden.

Poetin keert terug naar het presidentschap op een moment dat de Russische heersende elite wordt geplaagd door stijgende woede onder de bevolking over sociale ongelijkheid en de geopolitieke spanningen met de Verenigde Staten. De Russische economie, volledig afhankelijk van de export van energie, is kwetsbaar voor een hernieuwde neergang in de wereldeconomie, met name in Europa. In het Midden-Oosten nemen de spanningen toe met de Amerikaanse dreigementen om oorlog te voeren tegen Syrië en Iran, beide regimes zijn bondgenoten van Moskou. Uiteindelijk gaat Poetin een periode van zwaar weer tegemoet en zal hij zich als president alleen kunnen handhaven door de inzet van een machtig repressieapparaat of door het aangaan van coalities met (delen van) de oppositie.

Eerstvolgende acties zijn aangekondigd in de nationale protestweek in Rusland (15-21 april) en aan de vooravond van de inauguratie van Poetin op 7 mei. De reactie van de Kremlinkliek op deze protesten zal dan een graadmeter zijn voor Poetin's derde termijn: worden de protesten getolereerd of gecriminaliseerd?