Schaf het ras af

De enige echte en afdoende bestrijding van racisme bestaat uit het inzien dat 'ras' een buitengewoon oppervlakkig en zelfs leeg concept is. En vervolgens naar dat inzicht leven, uiteraard.

Het klinkt eenvoudig, maar er hoort wel een utopistisch én een dystopistisch verhaal bij.

Eerst het utopistische. 'Ras' bij mensen gaat niet over personen maar over uiterst oppervlakkige dingen als een gram extra melanine, een paar millimeter andere ooglidvorm en zo voorts. Hebben mensen het over de bijzonderheden van de soort mens, dan gaat het over de enorme mogelijkheden van de enorme hersenen: ontzettend uitgebreide communicatie wordt door die hersenen mogelijk gemaakt, heel veel kunnen leren, uitvinden, schrijven, schilderen. Kortom het gaat dan over personen, over wie er in die grote hersenen wonen en leven en denken. Daar hebben melanine en andere oppervlakkigheden niets mee te maken.

De hersenen zijn meer dan groot genoeg om de utopie van niet-racisme direct te gaan leven. Om bij mensen alleen maar naar de personen te kijken en de oppervlakte van onbelang te vinden, te vergeten.

De kern van het dystopische verhaal is dat de niet-racistische utopie nog niet aangebroken is. Hier en daar wel, in sommige van die grote hersenen, maar niet op heel grote schaal.

Je hoeft op straat maar om je heen te kijken om in te kunnen schatten wie de racistische dystopie het vaakst aan den lijve zullen tegenkomen. Het paradoxale is dat je daarbij juist let op de dingetjes, de kenmerken, de oppervlakkigheden die door de racistische mens gebruikt worden om anderen lager te achten, minder waard, om ze te zien als mensen om te pesten. Aan de ene kant is het heel irritant dat je diezelfde oppervlakkigheden moet gebruiken die je geheel en al het afschaffen waard vindt. Aan de andere kant gaat een utopie over sociale verhoudingen, en als die verhoudingen niet vrij zijn van racisme dan is zelf het concept 'ras' leeg vinden niet utopistisch genoeg, je kunt namelijk ook actief op zoek gaan naar de allerkleinste keuteltjes racisme in je omgeving. 'Keuteltjes' – want dat grote bakken racistische stront bestreden moeten worden, dat vinden velen, maar ook een heel klein keuteltje is wel degelijk stront.

Komen we bij kleurenblindheid.

Huidskleur, afkomst en andere uiterlijkheden zijn volstrekt niet van belang om te beoordelen wat voor persoon iemand is. Volkomen blind voor kleur worden is waar het om draait, zegt het utopistische verhaal, maar intussen bestaat er in onze streken nog een andere soort kleurenblindheid. Een fors percentage van de mensen hier heeft een fors aantal voorouders die ook al hier leefden en deze meerderheid ervaart racisme niet of hoogst zelden aan den lijve. Ze kunnen daardoor vergeten dat er behoorlijk wat racisme rond ettert, ze kunnen het bagatelliseren, ze kunnen blind zijn voor wat kleur doet.

Nogal gemakzuchtig om iets wat je zelf niet ervaart af te doen met een 'maak je niet druk'. Fraaie boodschap naar de niet-witten, die worden er door wat ze meemaken voortdurend aan herinnerd wat voor een giftig concept 'kleur' is.

Komen we bij witte lichtgeraaktheid.

Iedereen die met kritiek op iets komt, komt het tegen: de tu quoque-drogreden, de jijbak. Als boodschapper moet je helemaal perfect zijn, anders wordt je boodschap genegeerd. Maar wat geeft het als iemand in het vuur van een betoog zegt dat alle witten niet vrij van racisme zijn? Moet een kort betoog alles bevatten dat alleen een lange verhandeling kan bevatten? En is opwinding bij dit onderwerp niet heel verklaarbaar?

Degenen die van zo'n opmerking meteen in de gordijnen zitten, doen eigenlijk iets heel kwalijks. Ze bekennen dat ze zelf wit zijn, dat ze dus het concept ras niet uit hun gedachten gebannen hebben, dat ze niet in hun hoofd de utopie al hebben doen aanbreken!

Nog een klein testje. Ik had het over iemand die in het vuur van het betoog iets beweerde. Wat voor iemand zag je voor je? Zo iemand die nazaat is van eeuwen voorouders die in deze regio leefden? We zijn er pas als veel van dergelijke mensen dit onderwerp tot op de kleinste keuteltjes onderzoeken, aankaarten en bestrijden.