Duits massaprotest tegen kernenergie

Zaterdag 5 september nam ik deel aan een demonstratie tegen kernenergie in Berlijn. Het protest was het hoogtepunt van een landelijke actieweek in Duitsland tegen het voornemen van het CDU en de FDP de geplande afbouw of geleidelijke stopzetting van kernenergie (‘ausstieg’) ongedaan te maken. Dat plan is actueel in verband met de landelijke verkiezingen in Duitsland later deze maand. De christenconservatieven willen gaan regeren met de liberalen en als ze samen een meerderheid halen, zal kernenergie in Duitsland ook in de komende decennia mogelijk blijven.

De trek naar het oosten van de anti-kernenergiekaravaan begon 29 augustus in Gorleben, Neder-Saksen. Bij deze plaats in het Wendland bevindt zich een tussenopslagplaats voor hoog radioactief afval en inmiddels is begonnen met de bouw van een ‘eindberging’ voor dit hoogactief afval in een zoutmijn nabij Gorleben. De afgelopen maanden is duidelijk geworden – o.m. uit documenten die zijn vrijgekomen uit de Wet Openbaarheid Bestuur – dat de keuze voor Gorleben als eindberging een puur politieke beslissing was. Qua geschiktheid als plek voor tussenopslag was het de zevende optie uit een reeks van mogelijkheden. Daar moet dan wel direct aan worden toegevoegd dat zelfs de best geschikte plek geen enkele garantie biedt over de houdbaarheid voor de vaten met het honderdduizenden jaren stralende afval. Er is nog altijd geen definitieve oplossing voor dit afval. De keuze voor Gorleben was enkel en alleen bedoeld om de voormalige DDR te pesten. Gorleben ligt vlak bij de voormalige grens met Oost-Duitsland en de Oost-Duitsers hadden een berging voor laag- en middel radioactief afval in Morsleben gebouwd, vlakbij de grens met West-Duitsland. De toenmalige premier van Neder-Saksen liet alle negatieve kwalificaties in rapporten over ‘Gorleben’ als eindberging schrappen. De kernlobby beweert dat er in de toekomst wel een oplossing zal worden gevonden voor eindberging van het hoogactief afval. Daarmee doelen ze op een proces dat transmutatie heet: langlevend stralend afval omzetten naar relatief kortlevend afval, afval dat ‘slechts’ enkele honderden jaren straalt. Maar het hoofd van het Europese onderzoek hiernaar (in OESO-verband) verklaarde in januari van dit jaar dat het nog zeker tientallen jaren zal duren voordat er met een proefproject kan worden begonnen. Als dit proces ooit op industriële schaal kan worden toegepast, zal dat overigens niet kunnen worden gebruikt voor het tot dan toe bestaande hoogactief afval, omdat dit op een manier wordt verwerkt dat geen verdere bewerking toestaat.

Uit de praktijk blijkt dat ook de berging van laag- en middel radioactief afval niet zonder problemen verloopt. De opslagplaats Morsleben (Saksen-Anhalt) werd tijdens de ambtsperiode van Angela Merkel als milieuminister in de jaren negentig van ‘West-Duits’ afval voorzien en ‘veilig’ verklaart. Maar inmiddels blijkt er van alles mis met de opslag. Nog ernstiger zijn de problemen met de opslag in een zoutmijn in Asse nabij Wolfenbüttel, ook in het voormalige grensgebied, maar dan aan de ‘West-Duitse’ zijde, ook in Neder-Saksen. Die zijn de afgelopen maanden breed uitgemeten in het nieuws. In Asse werd van 1967 tot 1978 laag- en middel radioactief afval opgeslagen. Sinds een aantal jaar dringt er water doorheen. De kris kras door elkaar liggende vaten geven niet de indruk van een geordende opslag. Intussen is ook duidelijk geworden dat er drie maal zoveel plutonium ligt als aanvankelijk werd aangenomen. Niet 9,6 kg, maar 28 kg plutonium. De kosten van de sanering van Morsleben worden thans geschat op 2,5 miljard euro voor Morsleben en 4 miljard euro voor Asse. De rekening is niet voor de kernafvalproducenten, maar voor de Duitse burgers. Onlangs peilde het Duitse opiniebureau TNS-Emnid dat 59% van de Duitsers tegen een verlenging van het Duitse kernenergieprogramma is.

Het afvalprobleem is één van de redenen waarom het protest tegen kernenergie in Duitsland zo omvangrijk is. De boeren uit de omgeving van Gorleben willen geen berging van extreem gevaarlijk afval in hun streek. Niemand wil dat in zijn ‘achtertuin’. Ook geen kerncentrales met een verlengde levensduur die regelmatig haperen of te maken hebben met ernstige storingen, zoals de kerncentrales Krümmel en Brunsbüttel, en waarvan vaststaat dat in de omgeving van die centrales statistisch meer kinderkanker voorkomt dan in een omgeving zonder kerncentrale. Daarom liepen er minstens 50.000 mensen mee in de demonstratie in Berlijn. Bij lange na niet de grootste demonstratie in de geschiedenis van de Duitse antikernenergiebeweging. De grootste was bijna dertig jaar geleden in Bonn (oktober 1979, 150.000 mensen). Maar voor een heropleving na zoveel jaren is het aantal van 50.000 zeker niet slecht. Net als toen zie je nauwelijks ‘beroepsdemonstranten’, maar vooral ‘gewone’ mensen, jong en oud, arm en rijk, arbeider en intellectueel, die zichzelf georganiseerd hebben in ‘Burger Initiatieven’. Burgers uit de omgeving van allerlei kerninstallaties liepen met borden waarop ze duidelijk kenbaar maakten dat deze installaties onmiddellijk gesloten moeten worden. Grootouders die al in hun jeugd tegen kernenergie demonstreerden liepen mee met hun kinderen en kleinkinderen. Ook de boeren uit het Wendland lieten van zich horen. Met meer dan 400 tractoren waren ze naar Berlijn getogen, waarvan er 350 voor de demonstratie uitreden. Allemaal na een week van ontberingen, door weer en wind langs ‘besmette’ plekken gereden, en waar de politiestaat zichtbaar aanwezig was. Die Tageszeitung berichtte dat een boer op een trekker nabij Morsleben door een agent een pistool op zijn slaap gedrukt kreeg toen hij niet snel genoeg zijn orders opvolgde. In de demonstratie reed ook een nep-castor mee, geladen op een vrachtwagen van een Nederlandse vrachtwagenchauffeur. In een Nederlands vakblad voor vrachtwagenchauffeurs zei hij dat hij het een erg leuke klus vond om te doen. Hij heeft de hele week meegereden in de karavaan. Voorafgaand aan de demonstratie, die pal voor het centraal station begon, berichtte een omroeper dat de politie de organisatie had verzocht om de ‘castor’ te bedekken, omdat het anders angstgevoelens zou kunnen veroorzaken bij toeschouwers.(!)

Via de Friedrichstrasse en Unter den Linden bereikten de demonstranten de Brandenburger Tor, het eindpunt van de tocht. Pas daar werd mij duidelijk hoe massaal de demonstratie was. De groep waarin ik liep had aanvankelijk de indruk dat we in het midden van de tocht liepen. We hadden de indruk dat er zo’n 30.000 mensen meeliepen. Maar nabij de Brandenburger Tor werd duidelijk dat we vooraan hadden gelopen. Pas anderhalf uur na onze aankomst arriveerde de achterhoede van de demonstratie. Het is duidelijk geworden dat de Duitse antikernenergiebeweging weer op scherp staat. Als er onverhoopt een zwart-gele coalitie (CDU-FDP) mocht komen [zwart-geel: het zwarte stralingsteken op het gele afvalvat], dan zal de strijd tegen kernenergie niet zijn uitgedoofd. Volgend jaar zijn er weer Castor-transporten naar Gorleben. Iedereen is van harte uitgenodigd om deel te nemen. Wellicht dat er dan een bus met deelnemers uit Nederland kan vertrekken.