Blijven zitten waar je zit

Interessant leesmateriaal van de Europese Commissie over de situatie van vluchtelingen. Wat blijkt: het gros van de vluchtelingen zit in uitzichtsloze situaties te wachten op, ja, op wat eigenlijk? Tussen 1978 en 2014 was slechts één vluchtelingencrisis binnen drie jaar min of meer opgelost, in de zin dat de vluchtelingen weer veilig naar huis konden. Maar meestal duren vluchtelingencrises 25 jaar of langer. Driekwart van de Afghaanse vluchtelingen in Pakistan verblijft daar bijvoorbeeld al dertig jaar. De vijf grootste vluchtelingencrises - Syrië, Afghanistan, Somalië, Soedan en Zuid-Soedan - vallen allemaal in de categorie 'langdurige crisis'.

Het komt dan ook maar sporadisch voor dat vluchtelingen terugkeren (vrijwillig, met een financieel steuntje of een schop onder de kont). In 2014 herplaatsten 26 landen in totaal ruim honderdduizend vluchtelingen. Op een totaal van 60 miljoen vluchtelingen en 'internally displaced' inderdaad een druppel op de bekende gloeiende plaat. En om het plaatje nog wat zwarter in te kleuren: de meeste vluchtelingen worden opgevangen in landen die het zelf ook niet al te breed hebben, onveilig zijn of politiek instabiel. Niet alleen vluchtelingen zijn het kind van de rekening, maar ook lokale gemeenschappen, het milieu, de wankele economieën, de schaarse publieke voorzieningen en de sociale stabiliteit.

Natuurlijk gooit de EU er dan wel wat meer ontwikkelingshulp tegen aan - voorzover nog beschikbaar. Maar ook dat verloopt niet helemaal soepeltjes, zoals de Europese Commissie noteert. Die hulp komt namelijk terecht in 'zwaar gepolitiseerde contexten' waardoor het met de effectiviteit nog wel eens wil tegenvallen. 'As a consequence, in many hosting countries opportunities for self-reliance and livelihoods of the displaced are severely constrained or non-existent due to restrictive government policy environments,' vermeldt het document. Ook onderkent de Europese Commissie dat veel staten waarin vluchtelingen verblijven, de vluchtelingen terug beginnen te sturen naar landen van herkomst, of ze daar nu welkom zijn of niet en of het nu veilig is of niet.

De argeloze lezer denkt: dit kan niet anders dan uitmonden in een pleidooi voor een ruimhartiger Europees vluchtelingenbeleid. Goed, de WAO (of was het AOW) leeftijd gaat niet terug naar 65, en dat is best wel zuur en zo, maar wellicht kan het welvarende Europa wat van de last van andere landen overnemen en bijspringen om vluchtelingen wel perspectief te bieden? Als dan toch duidelijk is dat terugkeer niet echt een optie is, waarom dan nog treuzelen? Maar dat blijkt nu net niet de bedoeling te zijn. De Europese Unie staat te trappelen om meer overeenkomsten af te sluiten zoals de Turkije-deal. Hetgeen betekent dat nóg meer vluchtelingen jarenlang zullen blijven vegeteren in landen waar nauwelijks perspectief bestaat om een nieuw leven op te bouwen. Alles blijkt geoorloofd, zolang ze maar niet hier komen. De Europese Commissie wil nu wel iets gaan doen met een 'holistische benadering' - je zou er haast anti-Europees van worden - maar als je net eerst dertig bladzijden hebt uitgelegd dat die paar ontwikkelings- en hulpprogramma's en zo echt geen zoden aan de dijk zetten, dan moet je wel van heel knappe holistische huize komen om dat te veranderen.

Tenzij het gewoon hypocrisie is, dat kan natuurlijk ook nog.