Skip to main content
  • 14 november 2020

Bolkestein returns: Europese Commissie in de clinch met stedelijk beleid en burgerbelangen

Taco van Dommels

In oktober trok de Europese Commissie haar voorstel in voor een Diensten Notificatie Richtlijn. Het gevolg van een felle tegencampagne door grote Europese steden, maatschappelijke organisaties en nationale parlementen. In maart dit jaar ging de Commissie in de her-aanval met haar Single Market Enforcement Action Plan (SMEAP). De strijd voor beleidsruimte van nationale, regionale en lokale overheden en gekozen raden gaat door...

De Europese Commissie wil de regels van de Europese Eenheidsmarkt aanscherpen. Daartoe lanceerde ze in 2016 het plan voor een Services Notification Directive, een aanpassing van de Diensten Richtlijn die de beleidsruimte van nationale, regionale en lokale overheden en demokratische raden drastisch inperkt.

De Diensten Richtlijn van 2006 (´Bolkestein Richtlijn´) bepaalt dat nationale, regionale en gemeentelijke overheden aan de Commissie moeten doorgeven welk nieuw beleid ze hebben aangenomen op gebied van dienstverlening. Denk aan stadsplanning, vestigingsbeleid, sociale woningbouw, energievoorziening, afvalbeheer, onderwijs en postbezorging. De Commissie toetst achteraf of dat beleid volgens haar binnen de Richtlijn past, een oordeel dat kan worden betwist omdat de bepalingen in de Richtlijn ruimte laten voor interpretatie.

Verscherping Bolkestein Richtlijn

Met de Diensten Notificatie Richtlijn van 2016 wilde de Commissie de bestaande ´Notificatie Procedure´ zó aanpassen dat alleen háár interpretatie zou bepalen of nieuwe regelgeving overeenkomt met de Bolkestein Richtlijn. Bovendien zouden de nationale, regionale en lokale overheden worden verplicht om al drie maanden vóór de stemming over nieuw beleid de Commissie daarvan op de hoogte te stellen. Die zou dan een veto kunnen uitspreken danwel de overheid in kwestie kunnen dwingen tot aanpassing van de plannen, waar ze voorheen alleen maar kon verzoeken om een beleidsmaatregel in te trekken of aan te passen.

De gevolgen voor overheden, demokratisch gekozen raden en burgers zouden enorm zijn: frustratie van de planvorming (risiko van ´onhaalbaar´ beleid vermijden), van uitgangspunt en praktijk van de demokratische besluitvorming, van de slagkracht van gemeente, provincie of staat én van de belangen van de burger. De enigen die ervan zouden profiteren zijn de directies en aandeelhouders van grote ondernemingen.

Succesvolle tegencampagne

De Commissie onderhandelde met de Europese Raad en het Europese Parlement over de definitieve inhoud van de voorgestelde Richtlijn; tegelijkertijd startten tal van stadsbesturen, politieke partijen, maatschappelijke organisaties en actieve burgers in Europa een succesvolle tegencampagne op die werd gesteund door een paar nationale parlementen. De burgemeesters van Amsterdam, Berlijn, Madrid, Barcelona, Budapest en Riga schreven een open brief aan de
onderhandelaars. De voorgestelde Richtlijn zou beheersproblemen veroorzaken en de gemeentebesturen belemmeren om het algemene belang te reguleren. Een andere open brief was ondertekend door ruim 160 maatschappelijke organisaties, vakbonden, burgemeesters en lokale politieke partijen.

Mede door dat felle verzet en de Europabrede mobilisatie liepen de onderhandelingen tussen de Commissie en de regeringen van de lidstaten vast. Het besluit van de Commissie in oktober om haar voorstel in te trekken werd met gejuich begroet door de activisten.

Nieuwe aanval

Maar de Commissie ging in maart dit jaar alweer in de aanval met de lancering van een nieuw plan, het Single Market Enforcement Action Plan (SMEAP). Dit moet garanderen ¨dat de lidstaten voldoen aan de bestaande notificatieverplichting opgenomen in de Diensten Richtlijn met als doel nieuwe, potentiële barrières te identificeren en te verwijderen¨. De lidstaten leveren dus alle
notificaties voor de dienstensector aan en die worden geplaatst op een nieuwe website. De Commissie nodigt daarna regeringen en industriële lobbygroepen uit om commentaar te leveren. Maatschappelijke organisaties en burgers zijn hiervan uitgesloten.

Voorbeeld Formentera

Het gemeentebestuur van het Spaanse eiland Formentera besloot de periode van tijdelijke woningverhuur te beperken om zo het drinkwatertekort, de afvalberg, het verbruik van fossiele brandstoffen en het gebrek aan betaalbare huisvesting voor de lokale bevolking te verminderen. Na een klacht van lobbyisten van AirBnB stuurde de Europese Commissie de autoriteiten een brief met een lange lijst van kritiekpunten en eiste ¨rechtvaardiging en proportionaliteit¨ voor wat zij opvat als een ¨beperking voor de economische vrijheid van huren¨. De eilandraad reageerde in juli met een uitgebreid juridisch weerwoord en het is afwachten wat de Commissie nu gaat doen.

Corporate Europe Observatory: ¨De agressieve benadering van de gemeente Formentera door de Commissie toont aan dat de dereguleringsagenda voor de dienstensector strijdig is met de sociale en milieugerelateerde doelen van de EU, zoals de Green Deal. De Commissie moet nú de juiste prioriteiten stellen, de verouderde neoliberale uitgangspunten achter zich laten en respect tonen voor het recht van lokale autoriteiten om beleid vast te stellen¨.

Steden vs. Europese Commissie

S
teden die strijden voor hun democratische recht om de belangen van hun burgers te reguleren en te beschermen botsen met de Europese Commissie die de Eenheidsmarkt wil vervolmaken door alle ´regulatoire barrières´ op te ruimen waarover transnationale ondernemingen klagen. Het departement voor de Europese Eenheidsmarkt – DG GROW – trekt de dienstverlenende industrie voor en heeft inmiddels al menige - volkomen wettelijk vastgestelde - beleidsmaatregel aangeduid als ¨regulatoire barrière´ die ´discrimineert´ tegen bedrijven van buiten. Zo kwam DG GROW al verschillende keren in botsing met steden die de uitbreiding van AirBnB tegen willen gaan om te voorkomen dat huurprijzen de pan uitrijzen.

¨DG GROW gaf de industrielobbygroepen BusinessEurope, EuroCommerce en EuroChambres een VIP-behandeling bij het opstellen van de tekst voor de Services Notifications Procedure Directive¨, aldus Corporate Europe Observatory die de ontwikkelingen nauwgezet volgt. ¨En de strijd tussen de steden en de Commissie neemt toe omdat de steden steeds ambitieuzer en pro-actiever optreden bij het oplossen van maatschappelijke problemen. Steden als Barcelona, Grenoble en Amsterdam wijzen het neoliberale model af en introduceren gewaagde en vernieuwende oplossingen. De coronacrisis heeft hun cruciale rol daarbij nog meer onderstreept¨.


Municipalize Europe!

De positie van de steden kwam ook ter sprake tijdens de online conferentie ¨Municipalize Europe!¨ op 5 november. Meer hierover op: https://www.tni.org/en/event/municipalize-europe

Mijn bronnen (Corporate Europe Observatory):
* 'Commission continues deregulation push, targeting Spanish island Formentera´s efforts to limit harmful impacts of mass tourism'

* 'Bolkestein returns: EU Commission power grab for services'

Taco van Dommels