Marijnissens zakenkabinet, of ... de armoede van Nederlands links

Het komt niet als verrassing dat Jan Marijnissen moeite heeft zijn draai te vinden na het afscheid van het leiderschap van de SP. Logisch, na jaren in de spotlight en aan de touwtjes van een bloeiende, steeds sterker wordende politieke beweging. Marijnissen was een van dė gezichten van het verzet tegen het neoliberalisme en een sociaal en menselijk, links alternatief. Alle lof daarvoor en voor zijn centrale rol in de opbouw van zijn partij. Maar nu lijkt het er op dat de oude baas toch echt de weg is kwijtgeraakt..

Op Nu.nl stelde Marijnissen dat het helemaal anders moet in Nederland. Niks mis mee, zou je denken. Toch wel, want Marijnissen doet een vreemd en dom voorstel. Hij bepleit namelijk een zakenkabinet van zeven wijze mannen en vrouwen. Mensen als Winsemius (VVD) en Wijffels (CDA). Twee heren die een lange staat van dienst hebben in het dienen van de belangen van Nederlandse ondernemers; beiden medeverantwoordelijk voor tientallen jaren neoliberaal beleid en voor de afbraak van de verzorgingsstaat. Maar dat doet er niet toe, want ze hebben, zoals  Marijnissen het uitdrukt, 'levenservaring'.

Vreemd en dom dus. Marijnissen is nog steeds de voorzitter van de Socialistische Partij, ook mijn partij trouwens. Hij leidt een politieke beweging die opkomt voor fundamentele verandering: democratisering, sociale rechtvaardigheid, en solidariteit. Ik heb nog even gezocht, maar nergens in het programma van de SP kom ik voorstellen tegen voor een zakenkabinet geleid door rechtse wijzen. In de zes jaren dat ik actief lid ben van de SP is er nooit in de partij een discussie geweest over dit soort voorstellen, laat staan dat er wat over besloten is. Marijnissen roept dus maar wat. Hij vindt blijkbaar dat hij, de prominent, niet gebonden is aan het programma en de ideologische bagage van zijn partij.

Marijnissen hoor je nogal eens over 'de gewone mensen'. Ik weet nooit precies wat bedoeld wordt als het over 'de gewone mensen' gaat - hoor ik daar als linkse, wat intellectuele, homo eigenlijk wel bij? - maar wat ik wel weet is dat 'de gewone man en vrouw' weinig zal snappen van Marijnissens laatste luchtballonnetje. Hebben de vijftien jaar in de landelijke politiek dan eindelijk hun tol geëist? Voelt Marijnissen zich vandaag de dag meer verbonden met 'wijze mannen', rechtse mannen, als Wijffels en Winsemius, dan met Ahmed en Truus, Mark en Nazima - en al die andere 'gewone mensen' die de basis vormen van de SP en van een toekomstig links alternatief in dit land?

De luchtballon van Marijnissen is gemakkelijk door te prikken, wat niet wegneemt dat het ernstig is wat hij voorstelt. Nederlands links staat voor de ingewikkelde taak opnieuw vorm te geven aan een links alternatief. We moeten de linkse beweging bijna van de grond af opnieuw opbouwen; en tegelijkertijd het vertrouwen in collectieve actie en echte verandering herstellen. Mensen moeten weer gaan geloven dat een ander soort samenleving - solidair, divers, rechtvaardig, duurzaam - echt mogelijk is. De SP heeft hierin een sleutelrol en daarom is Marijnissens voorstel echt een kwalijke zaak. Hij stelt vertrouwen in prominenten, beroepspolitici en zakenlui, in plaats van in het overgrote deel van de bevolking. Zou het niet beter zijn onze energie te steken in het ontwikkelen van aantrekkelijke ideeën voor een meer democratische en inclusieve samenleving, waar mensen weer het gevoel hebben hun eigen lot in handen te hebben?

De kern van het probleem is natuurlijk niet dit voorstel van Marijnissen op zich. Het echte probleem is de armoedige stand van zaken binnen Nederlands links. Marijnissen drukt ons gewoon met de neus op de treurige feiten. De economische crisis is compleet, maar de SP, de belangrijkste linkse partij, komt niet verder dan een pleidooi voor 'het Rijnlandse model' waartegen de partij en de rest van links enkele decennia geleden nog terecht te hoop liep. GroenLinks blijft zich begeven op het glibberige pad van een vreemd soort liberalisme, wil werknemers bijvoorbeeld dwingen tot hun 67e door te werken en hoopt ook nog steeds het ontslagrecht te versoepelen. De steun aan Wilders groeit exponentieel, maar antiracistisch links blijft hopeloos verdeeld. Nieuwe clubjes, blaadjes en initiatieven komen als paddestoelen uit de grond, maar van structurele samenwerking en eenheid is geen sprake.

De economische crisis en de opkomst van een steeds sterker wordend xenofobisch en autoritair rechts maken de ideeën-armoede en het gebrek aan discussie binnen links tot een steeds dringender probleem. Dit plan van Marijnissen komt niet uit de lucht vallen. Het kan ontstaan door een gebrek aan sociale bewegingen, aan linkse creativiteit, aan vertrouwen in onszelf. Als we niet meer geloven dat een socialistisch alternatief mogelijk is komen we met voorstellen VVD'ers en CDA'ers 'met levenservaring' het voor ons te laten doen.

Na de opkomst van Pim Fortuyn schreef Ed Hollants van het Autonoom Centrum: 'Het speelkwartier is over'. Hij had groot gelijk. Maar we hebben nu, acht jaar later, de juiste conclusies nog steeds niet getrokken en sukkelen voort. Wat gaan we er aan doen?