Het gevaar van extreemrechts in Oekraine

Neo-Nazi's en andere extreemrechtse groepen beïnvloeden met geweld en intimidatie de binnenlandse politiek en de buitenlandpolitiek van Oekraïne. In Oekraïne is de macht verdeeld tussen de regering in Kiev en zwaar bewapende ultranationalistische bataljons. De para-militairen botsen niet alleen met Kiev, maar trotseren ook de wil van Brussel en Washington. Al moet daarbij gezegd worden dat de rol van de Amerikanen dubieus is door financiële steun vanuit de VS aan Oekraïense neo-Nazi’s (Azov-bataljon). De invloed van de Oekraïense ultranationalisten via een beleid van veto door middel van geweld wordt het best geïllustreerd door de uitvoering van de Minsk-akkoorden te laten ontsporen. Deze akkoorden moeten leiden tot een vreedzame oplossing van het conflict in Donbass, de opstandige regio in het oosten van Oekraïne. Minsk is ook de sleutel tot het opheffen van de anti-Russische sancties die de Europese economieën schaden en vooral wrok aanwakkeren in landen als Frankrijk en Italië.

Het is geen verrassing dat Parijs, Berlijn, en de VN herhaaldelijk hebben benadrukt dat Minsk de enige oplossing blijft voor het conflict Oekraïne. Maar voor uiterst rechts in Oekraïne zijn de akkoorden een gruwel, omdat deze van Kiev verlangen om de gebieden in Oost-Oekraïne een speciale status toe te kennen, met inbegrip van het recht om Russisch te zijn. Elke keer als het Westen de Oekraïense regering aanspoort om haar verplichtingen aangaande Minsk na te komen, torpedeert extreemrechts de uitvoering daarvan, vaak met geweld. Zo werd in juli 2015 sterke druk uitgeoefend op Kiev om de wet die voorziet in de speciale status voor Donbass te implementeren. Een maand later, tijdens een vervolgsessie in het Oekraïense parlement, doodden de ultranationalisten vier bewakers en verwondden ze meer dan honderd anderen in een granaataanval buiten het parlementsgebouw. Sindsdien is het wetsvoorstel niet meer aan de orde gekomen in het parlement.

Bijna een jaar later deden Bondskanselier Angela Merkel en president François Hollande, wiens economieën – net als andere EU-landen - lijden onder de sancties tegen Rusland, een poging om het vredesproces opnieuw leven in te blazen door Kiev te verzoeken om de verkiezingen in Donbass (een andere bepaling in de routekaart) uit te voeren. Deze keer wachtte extreemrechts niet op een stemming. Andriy Biletsky, de commandant van het drieduizend man sterke Azovbataljon, waarschuwde publiekelijk dat zijn troepen het hele parlement zou verwijderen als het de verkiezingen zou laten plaatsvinden. Tienduizend man marcheerde door de hoofdstad om de dreiging te onderstrepen. Dus werd de verkiezingsbepaling niet in stemming gebracht.

Door het Oekraïense vredesproces en de resolutie van de EU-Rusland sancties in een impasse te brengen, heeft extreemrechts fundamentele democratische instellingen in Oekraïne ondermijnd en zo de instabiliteit van het land bevorderd. Gangs verbonden aan Azov, Aidar, Rechtse Sector, en de Tornado bataljons hebben vuurgevechten met de politie gehad, gerechtelijke procedures geïntimideerd, lokale verkiezingen gesaboteerd, mediagebouwen in brand gestoken, ongewenste Sovjet-monumenten aangevallen, journalisten met geweld bedreigd, en openlijk gesproken over het omverwerpen van de regering. Dat bijna al deze acties van extreemrechts tot op heden onbestraft zijn gebleven, toont hoe instabiel de Oekraïense regering is.

Kiev's tolerantie voor extreemrechts zorgt zelfs voor boze reacties in Polen, één van de grootste supporters van Oekraïne en zeker geen vriend van het Kremlin. Afgelopen zomer doopte Oekraïne de naam van een grote boulevard om ter ere van Stepan Bandera, de leider van extreemrechtse groepen die verantwoordelijk zijn voor de slachting van duizenden Joden en meer dan 100.000 Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In reactie daarop heeft de Poolse parlement unaniem een wet aangenomen die bloedbaden gepleegd door Oekraïense nationalisten een genocide noemen. Kiev's verheerlijking van Bandera's organisaties heeft de Pools-Oekraïense relatie flink verslechterd.

Het wordt de hoogste tijd dat de VS en de EU ophouden met het negeren van extreemrechts in Oekraïne. Het is een grote hindernis bij de bestrijding van de omvangrijke corruptie in Oekraïne en het herstel van de politiek en de economie van het land. De uitvoering van de Minsk-Akkoorden zijn een voorwaarde voor herstel van de economische en politieke relaties van de EU met Rusland. Bestrijding van extreemrechts in Oekraïne moet dus een hoge prioriteit hebben.