FNV referendum, stem 'nee' tegen het akkoord

Om te beginnen de inhoudelijke redenen. In de eerste plaats moeten we ons afvragen of er wel een akkoord is. Onder een akkoord wordt over het algemeen verstaan: een afspraak waarbij twee of meer partijen iets overeenkomen. Normaal gesproken wordt dat dan opgeschreven en ondertekend en dan weten de partijen en hun achterbannen precies welke verplichtingen zij en de andere partijen op zich hebben genomen.

Bij dit akkoord tussen werkgevers, vakbeweging en regering lijkt dat niet het geval. Nergens is een tekst gepubliceerd waarin de afspraken vastliggen. De dag na het akkoord gaven de verschillende betrokken partijen al volledig verschillende interpretaties van wat er was afgesproken. Volgens Agnes Jongerius van de FNV was met dit akkoord de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van de baan. Volgens de regering was dat absoluut niet het geval.

Boterzachte afspraken

Ook als we afgaan op de informatie die de FNV zelf geeft, blijkt dat de afspraken boterzacht zijn, althans wat de werkgevers en de regering betreft. Kijk maar eens naar de afspraken over de pensioenleeftijd. In eerste instantie zei Agnes Jongerius dat de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 65 naar 67 jaar definitief van de baan was.

Op de website van de FNV wordt die uitspraak inmiddels behoorlijk genuanceerd. Daar staat: “Afgesproken is dat de FNV tot 1 oktober de kans krijgt om die alternatieven in de Sociaal Economische Raad (SER) uit te werken. Het advies van de SER zal zwaar meewegen in het uiteindelijke besluit, heeft het kabinet beloofd.”

De regering en de regeringspartijen hebben inmiddels al duidelijk gemaakt dat alleen een unaniem SER-advies voor hen enige waarde heeft. Dat betekent dat de FNV niet alleen de andere vakcentrales, maar ook de werkgevers en de kroonleden van de SER voor haar plannen moet zien te winnen. Dat is de eerste hobbel. Vervolgens zal dat SER-advies, zoals de FNV zelf schrijft, door het kabinet alleen maar “meegewogen worden in het uiteindelijke besluit.” Kan het boterzachter?

Concessies voor niets

De FNV zelf heeft wel toezeggingen gedaan. De looneis van 3,5% is ingetrokken. “Door de crisis was het niet reëel meer vast te houden aan 3,5%, maar we zijn niet akkoord gegaan met de nullijn, zoals het kabinet wilde. Voor ons staat behoud van de koopkracht voorop, en het kabinet en de werkgevers hebben dat overgenomen. Dat betekent dus compensatie voor prijsstijgingen (inflatie),” schrijft de federatie op haar website.

En wat staat er tegenover dit inleveren van de looneis van 3,5%? Ook hier is het antwoord op de FNV-site onthullend. “Veel, want de regering en de werkgevers hebben allerlei toezeggingen gedaan in ruil voor dit sociaal akkoord: meer ruimte voor de pensioenfondsen, voor miljarden aan investeringen in werkgelegenheid, een regeling voor deeltijd-WW, en tegengaan van jeugdwerkloosheid. Bovendien ziet de regering af van een aantal verslechteringen.”

Uit deze formulering wordt wel duidelijk dat noch de werkgevers noch de regering harde toezeggingen hebben gedaan waarop ze op de een of andere manier zijn af te rekenen. Misschien met uitzondering van de al toegezegde verlenging van de hersteltermijn voor pensioenfondsen, maar die kost noch de werkgevers noch de regering een cent, dus dat is moeilijk als een concessie aan de werknemers te zien.

Het enige dat de FNV dus heeft binnengehaald, is dat nog slechtere plannen van de regering zijn tegengehouden. Daarvoor moeten wij 3,5% loon inleveren en genoegen nemen met de prijscompensatie. Die concessie van de FNV is slecht voor de werknemers die op allerlei andere manieren toch de dupe zijn van de crisis door toename van de werkloosheid, de stijging van pensioenpremies en dergelijke.
Maar het is ook slecht voor de economie als geheel. Als gevolg van de slechte economische vooruitzichten is de vraag enorm afgenomen. Als ook loonsverhoging uitblijft, zal die vraag nog verder inzakken en de crisis alleen maar versterkt worden.

Alternatieven

Terecht wijst de FNV iedere verantwoordelijkheid voor het bezuinigingsbeleid van het kabinet af. Op de vraag “Gaat dit referendum ook over de bezuinigingen van het kabinet?”, is het antwoord op de vakbondssite: “Nee. De FNV is niet verantwoordelijk voor het regeringsbeleid, dus ook niet voor bezuinigingen. Het referendum gaat alleen over het sociaal akkoord met de werkgevers, waarin ook een aantal afspraken staan met het kabinet.” Dat lijkt ons een logische en juiste opstelling voor een vakbeweging.
Des te vreemder is het dat de FNV zich wel geroepen heeft gevoeld om haar verzet tegen de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 65 tot 67 jaar vergezeld te doen gaan van de toezegging dat zij in de SER met alternatieven voor deze bezuiniging zal komen. Die hete aardappel heeft Jongerius zich in de mond laten stoppen en die wordt nu weer doorgegeven aan de leden. Op de site worden de FNV-leden opgeroepen om met alternatieven voor de pensioenplannen van het kabinet te komen.

Als constructieve vakbondsleden willen we daar best een bijdrage aan leveren. Het alternatief voor het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd is het verlagen daarvan. En daar is alle reden voor. De werkdruk is de afgelopen jaren enorm toegenomen, door bezuinigingen, andere wijzen van produceren (just in time- productie), et cetera. Nu als gevolg van de crisis de werkgelegenheid afneemt, is het een goed idee om de pensioengerechtigde leeftijd te verlagen en ruimte te maken voor jongeren, onder wie de werkloosheid enorm dreigt op te lopen.

Maar wat het kabinet - en met het doorschuiven van die hete aardappel nu ook het FNV-bestuur - natuurlijk bedoelt is: wie moet dat betalen? Ook daarvoor willen we best een aantal suggesties doen.
De afgelopen decennia is de vennootschapsbelasting aanzienlijk naar beneden gegaan. De vermogensbelasting is verdwenen en vervangen door een belasting op vermogensrendement. De hoogste schaal van de inkomstenbelasting is aanzienlijk verlaagd. Dit heeft er, samen met andere onderdelen van het neoliberale pakket, toe geleid dat door een beperkte groep rijken enorme vermogens zijn verworven. Volgens de Quote Top 500 bezitten de rijkste tien Nederlanders samen 46 miljard euro. Alle Nederlandse miljonairs bezitten naar schatting samen minstens 350 miljard euro. Een zeer beperkte belasting over die vermogens zou al voldoende zijn om de AOW te verlagen.

Inhoudelijk is er geen enkele reden voor FNV-leden om met dit akkoord in te stemmen. Het betekent uiteindelijk alleen dat ze instemmen met het laten vallen van de looneis van 3,5% zonder dat daar ook maar iets tastbaars tegenover staat.

Verenigingsdemocratie
Behalve inhoudelijke redenen om tegen dit akkoord te stemmen, zijn er ook redenen die te maken hebben met de interne democratie in de FNV.
Agnes Jongerius heeft met steun van het FNV-bestuur namens de 1,4 miljoen leden van de FNV onderhandeld. Daar is niks mis mee. We kunnen moeilijk met zijn allen met Balkenende, Donner en Wientjes gaan praten. Vervolgens heeft de federatieraad het resultaat goedgekeurd en besloten er een referendum over te houden. Ook daar is - uit democratisch oogpunt - niets mis mee. Het is ook voor de hand liggend dat de federatieraad in het referendum de leden een positief advies meegeeft.

Als het daar bij gebleven was, hadden we met een mooi staaltje verenigingsdemocratie te maken gehad. Maar helaas heeft het FNV-bestuur het nodig gevonden om de meest grove  argumenten van stal te halen tegen eventuele neestemmers. “‘Nee’ tegen deze afspraken betekent een vrijbrief voor het kabinet om zijn gang te gaan. ‘Nee’ betekent voor verdieping van de crisis, meer werkloosheid en aantasting van de koopkracht,” lezen we op het pamflet waarin we als FNV-leden opgeroepen worden onze stem uit te brengen.

En wie er toch nog over dacht om ‘nee’ in te vullen, wordt duidelijk gemaakt dat we dan een heel groot probleem hebben. Als antwoord op de vraag “Wat gebeurt er als de meerderheid van de leden het akkoord afwijst?” lezen we op de site: “Dan buigt de federatieraad (het parlement van de FNV, met de voorzitters van alle aangesloten bonden) zich erover. Als die de afwijzing overneemt (dat ze de opvatting van de meerderheid van de leden overneemt is dus blijkbaar niet vanzelfsprekend) hebben we met zijn allen wel een groot probleem, want alle hier genoemde afspraken gelden dan niet meer. De regering kan dan toch snel de AOW verhogen naar 67 jaar. Ook de nullijn kan dan weer uit de kast gehaald worden, evenals het ontkoppelen van lonen en uitkeringen, enzovoorts.
Kortom, een 'Nee' tegen deze afspraken zou een vrijbrief voor het kabinet betekenen om haar gang te gaan. We trekken nu nog gezamenlijk op met de werkgevers, maar dreigen dan weer tegenover elkaar te komen staan. Wij vrezen in dat geval voor sociale onrust, zoals je dat in andere landen ziet. Daardoor zou de crisis zich juist verder verdiepen, met meer werkloosheid en aantasting van de koopkracht als gevolg. Daarom heeft de FNV het referendum dan ook met een positief advies aan leden voorgelegd.

In plaats van een positief advies aan de leden, zouden wij zeggen een dreigement aan het adres van de leden. Door deze aanpak laat het FNV-bestuur maar al te duidelijk zien dat het haar aan deugdelijke inhoudelijke argumenten voor dit akkoord ontbreekt. Een reden te meer om ‘nee’ te stemmen in het referendum.

Sociale onrust

En wat bedoelt het FNV-bestuur met de opmerking dat ze sociale onrust - zoals in andere landen – vreest en dat daardoor de crisis zich juist verder zal verdiepen? De arbeiders in bijvoorbeeld Frankrijk die hun bedrijf bezetten en behoud van werkgelegenheid eisen, zijn die bezig de crisis te verergeren? Of geven die juist aan hoe je door sociale strijd er naar kan streven dat de gevolgen van de crisis niet afgewenteld worden op de gewone mensen die voor het uitbreken ervan geen enkele verantwoordelijkheid dragen?
Op alle mogelijke manieren wordt geprobeerd om de gevolgen van de crisis af te wentelen op de werknemers, de gepensioneerden, de uitkeringsgerechtigden en de gewone belastingbetaler, terwijl de hoge inkomens en vermogens buiten schot blijven. De FNV is er om de belangen van die mensen te verdedigen. De FNV is er om de belangen van de werknemers, gepensioneerden, uitkeringsgerechtigden en gewone belastingbetalers te verdedigen. Het is een illusie dat dat kan zonder sociale strijd. Het is een illusie dat als wij maar aanbieden om 3,5% loonsverhoging in te leveren, de andere kant vanzelf ook wel concessies zal doen, of de crisis vanzelf oplost. Integendeel. De veranderingen die nodig zijn om deze crisis op te lossen en dergelijke crises in de toekomst te voorkomen, zullen alleen maar tot stand komen door sociale strijd.

Dus FNV-leden: haast u om uw stem uit te brengen en bezoek zo mogelijk ook de discussiebijeenkomsten die de FNV hierover in het hele land organiseert. Voor meer informatie zie: www.fnv.nl/referendum.