Warmlopen voor de Omgevingswet?

Omgevingswet? Nooit van gehoord. Wat is dat nou weer! Nog weinig mensen beseffen dat die wet grote betekenis zal hebben voor hoe onze ruimte geordend zal worden. En op wat ‘gewone mensen’ daar voor invloed op kunnen uitoefenen. De ‘burgerparticipatie’ bij de inrichting van ‘de omgeving’ wordt erin geregeld. De wet wordt in 2021 van kracht, er is dus tijd om warm te lopen. Maar is de Omgevingswet ook een wet om warm van te worden?

Spannende debatten
In Den Haag vonden in april vier bijeenkomsten plaats om te discussiëren over de komst van die Omgevingswet. De organisatie was in handen van de bewonersorganisatie De Groene Eland en sociaal-politiek café De Haagse Mug. Zo’n 100 mensen, vooral van buurt- en wijk-organisaties, bezochten deze bijeenkomsten. Deskundigen uit allerlei hoeken verzorgden bijdragen: juristen, ambtenaren, politici, sociale activisten en natuurlijk de ‘ervaringsdeskundigen’ uit de stad zelf. Het leverde veel informatie, inzichten en behoorlijk spannende debatten op.
Een prominente rol was weggelegd voor Frans Soetenbroek van De Ruimtemaker, een participatieplatform in Utrecht, en voor Niesco Dubbelboer van Meer Democratie, een vergelijkbaar platform in Amsterdam. Beide mannen zijn gepokt en gemazeld in het verwerven van invloed door bewonersorganisaties en opereren vanuit standpunten in de buurt van de linkervleugel van de sociaal-democratie.

Verplichte raadpleging
De hamvraag op alle bijeenkomsten was: wat staat die Omgevingswet toe aan zeggenschap van gewone mensen over hun leefomgeving en hoe geef je dat dan maximaal of optimaal vorm? De Omgevingswet doet niet niks. Ze bundelt 26 andere wetten en voorschriften over alles wat te maken heeft met wonen, verkeer, bebouwing, milieu, maar ook met zorg, energie en economie. De wet geeft daarbij de verplichting tot raadpleging van betrokkenen. Inspraak. Of er ook daadwerkelijk geluisterd wordt naar die betrokkenen en of ook daadwerkelijk met hun belangen rekening wordt gehouden, dat ligt niet vast.
In een stad is de Gemeenteraad het hoogste orgaan, die vormt het bestuur. De raad beslist en maakt uiteindelijk de dienst uit. Als de gemeenteraad gevoelig is voor de stem des volks, dan valt er van onderop wat te bereiken. Die gevoeligheid is bijvoorbeeld vast te leggen in een Stadsakkoord tussen raad en vertegenwoordigers van bewoners. Bij een dergelijk akkoord kan een Program van Eisen worden opgesteld of een Agenda van Onderop, waarin afspraken worden gemaakt over zaken op het gebied van wonen, verkeer, etc. waaraan bij de stadsplanning minimaal moet worden voldaan en waarin ook de mate van zeggenschap van bewoners over hun buurt wordt geregeld. De gemeenteraad, dus de meerderheid van de politieke partijen in die raad, moet dat dan wél willen en kunnen. Dat is lang niet altijd het geval.

Openingen

Sommige (lokale) partijen zijn volstrekt onkundig of hebben nauwe banden met ‘vastgoedjongens’. En die projectontwikkelaars weten dan via hun relaties met ambtenaren en Colleges van Burgemeester en Wethouders hún belang door te zetten. Eigenlijk valt of staat de burgerparticipatie, de zeggenschap van gewone mensen over hun leefomgeving, met de kracht die ze zelf kunnen ontwikkelen om hun belangen behartigd te krijgen. Zonder een stevig stadsbreed en solidair platform van bewonersorganisaties zullen de economisch en financieel sterksten, de vastgoedsector, en hun vrienden in het bestuur de dienst blijven uitmaken. Daar helpt geen Omgevingswet bij. In die zin is het zeker geen wet om werkelijk warm voor te lopen.
Maar ze biedt wel mogelijkheden. Frans Soetenbroek en Niesco Dubbelboer waren niet doof voor de risico’s van overvleugeld worden, ook niet voor de kans om medeplichtig te worden gemaakt aan slecht beleid, maar zij zagen toch ook openingen om betrokkenen in beweging en aan resultaat te helpen. Behalve het Stadsakkoord met een Program van Eisen en een Agenda van Onderop noemden zij de instelling van Burgerjury’s. Voor een compleet overzicht van wat de Omgevingswet behelst en wat er wel en niet mee gedaan kan worden, intenties, verwachtingen, doelen, middelen, tactieken en strategieën zij verwezen naar deze website, met vrijwel integrale verslagen van de inleidingen en discussies op de vier bijeenkomsten in Den Haag.

Ontspanning

De boog kan niet altijd gespannen zijn. Ook niet voor activisten die zich storten op de zeggenschap over hun leefomgeving en dus op die toch wel taaie Omgevingswet. Daarom voor wie zich even op aangename wijze bezig wil houden met dat wat ons omringt, een tip: de film ESCHER – HET ONEINDIGE ZOEKEN. Over een kunstenaar die zijn hele leven lang de ruimte, vormen, architectuur en natuur heeft onderzocht en in tekeningen en gravures heeft getracht te vangen. Virtuoos verfilmd door Robin Lutz.