Wie huilt er om geschiedenis?

De terreurdaad van Hamas op 7 oktober 2023 verscheurt op een onvoorstelbaar heftige manier de gemoederen. Ik heb nog nooit gezien met hoeveel emotie gedebatteerd wordt of erger. Onze vrienden uit Israël zeiden ons dat wat er gebeurd was erger was dan de holocaust. M’n zoon op de universiteit wordt, omdat hij in linkse hoek vermoed wordt, aan z’n jasje getrokken en geconfronteerd met onweerlegbare opmerkingen zoals: weet je wel hoe erg dat was, snap je dat wel, dat was en is IS.

Weinig kans met dat soort argumenten op de achtergrond de zaak van de Palestijnen te bepleiten. Iedere poging om een helderder zicht te krijgen op de gebeurtenissen wordt als een vorm van verkapt antisemitisme gezien. Dit ondanks het feit dat wat daadwerkelijk op het ‘slagveld’ plaatsvindt, namelijk een haast onverhulde genocide, steeds duidelijker aan het daglicht treedt. Ook voor pro - Israël mensen. Ook voor hen moet langzamerhand duidelijk zijn dat het beschouwen van Palestijnen ‘als beesten’, niet tot ideale resultaten leidt.

In ‘Le Monde’ van 19 april staat een interview met Eva Illouz en Derek Penslar: “La gauche ne sait plus parler de ce qui se passe au Proche Orient”. (Links weet niet meer hoe te praten over wat er gebeurt het Midden Oosten” = Links begrijpt niet meer wat er in het Midden Oosten gebeurt) *. Beiden zijn links liberale critici van de Israëlische bezettingspolitiek op de Westbank. Zonder opheffing van de kolonisatie geen vrede. Eva Illouz is Israëlisch Frans, zeer gewaardeerd in de internationale gemeenschap van sociologen en filosofen, en Derek Penslar is Canadees Amerikaan en een kenner van de joodse geschiedenis. In dit interview proberen ze te achterhalen waarom in linkse kringen het lot van de Palestijnen zwaarder zou wegen dan het lot van de joodse gemeenschap. Waarom iedereen het gevoel heeft dat het ‘kwaad’ aan Israëlische zijde te zoeken is en dat die houding noodgedwongen leidt tot een vergoeilijking van de terreurdaden van Hamas, iets wat ‘men’ bij veel linkse mensen in discussies meent te moeten constateren.

Toen ik het artikel las werd ik meteen diep geraakt door een door beiden onderschreven waarneming dat een deel van van links onverschillig zou staan tegenover de misdaden tegen de menselijkheid door Hamas, ja daar zelfs verheugd over waren. Dit choqueerde hen ten diepste. Mij daarentegen choqueerde die vermeende waarneming. Die waarneming is deels hun uitgangspunt van analyse, hun emotionele vertrekpunt om proberen te begrijpen waarom links zo’n nadruk legt op het Palestijnse vraagstuk. Ik kan dat niet begrijpen omdat het niet waar is.

Ik ken veel linkse mensen. Maar ik ken hélemaal niemand die van vreugde in de lucht is gesprongen toen hij of zij vernam wat de Hamas op 7 oktober had aangericht. Ik heb alleen maar ontsteltenis gezien bij m’n vrienden en vooral angst voor wat er daarna zou komen. Geen genoegdoening heb ik gemerkt.

Neem je, zoals Illouz en Penslar doen, toch deze vermeende vreugde als emotioneel uitgangspunt voor je kritiek op de ontwikkeling van ‘links’, dan kom je tot hele gekke conclusies. In hun interview verklaren zij die ‘vreugde’ met de constatering dat de traditionele linkse aandacht voor het proletariaat de laatste tientallen jaren aan verandering onderhevig is geweest. Er wordt niet meer aan een socialistische utopie gewerkt, maar aan ’deconstructie’ (in de filosofische zin van de term) gedaan. Het kwaad wordt gelegd bij ‘het Westen’, het patriarchaat, het blanke ras, kolonisatie. De Israëli's worden daarbij langzaam aan gezien als de incarnatie van het kwaad, daar waar ze oorspronkelijk het slachtoffer van het absolute kwaad waren. Ze worden ervan beticht een westers koloniale en blanke staat te hebben opgericht. Dus helemaal fout.

Deze analyse van Illouz en Penslar leidt tot een extreem vreemde conclusie: Anders dan in de jaren ‘60 zou tegenwoordig de Shoah door links niet meer als het absolute kwaad gezien worden. Er is bijvoorbeeld ook de slavernij geweest en daar ligt nu de nadruk op. Er is bij links een zekere concurrentie ontstaan tussen de Holocaust en de slavernij, zo zeggen zij. En dat gaat volgens de geïnterviewden zo ver dat bij delen van links de Holocaust gerelativeerd (ze gebruiken zelfs het woord ‘negationisme’) wordt en niet meer als een legitieme bron van emotie tegen het absolute kwaad en voor humaniteit gezien wordt. Op deze manier is er bij links een latent, zo niet openlijk antisemitisme ontstaan. Een die er toe leidt dat de gruweldaden verricht door Hamas geglorificeerd worden als waren zij onderdeel van de legitieme strijd van het onderdrukte Palestijnse volk tegen het joodse volk. Dit is wat Illouz en Penslar constateren.

Ik constateer iets anders: ik constateer dat er bij links geen sprake is van antisemitisme. Net zo min als er sprake is van islamofobie, xenofobie of homofobie. Dat hoort bij een ander gedachtegoed. Er is wel sprake van een roep om rechtvaardigheid. Zo je wil historische rechtvaardigheid. In de Palestijnse kwestie is dat met de jaren steeds duidelijker geworden. De rechten van de Palestijnse bevolking worden met voeten getreden. Er is geen sprake meer van proportionaliteit van de gebruikte middelen. Palestijnen worden in Israël als minder dan tweederangs burgers beschouwd. Die grieven bestaan al tientallen jaren en zijn onder het bewind van Netanyahou alleen maar erger geworden. Het is geen kwestie van antisemitisme als links op die wanverhoudingen wijst. Het is een kwestie van gerechtigheid. Je bent verplicht als mens daar op te wijzen. Dat een roep om gerechtigheid gelijk gezet wordt, zoals Illouz en Penslar doen, met het glorificeren van een gruweldaad stuit me ten zeerste tegen de borst. Ça me boulverse. Zet me zelfs in vuur en vlam.

Er is in deze discussie uiteraard van een zekere overgevoeligheid sprake. Zeer begrijpelijk gezien de geschiedenis van het joodse volk. Iedere kritiek op de ‘de joden reddende staat Israël’ wordt als een gevaar gezien. Als een opmaat tot weer nieuwe pogroms. Zelfverdediging is een groot recht. Veel oorlogen zijn begonnen en uitgevochten in naam van zelfverdediging. Ook Illouz en Penslar wijzen op het bestaansrecht en het bedreigde bestaansrecht van Israël ter illustratie van de buitenproportionele maatregelen die de staat Israël vaak neemt ter zelfverdediging. Maar Illouz en Penslar vergeten in hun redenatie dat zelfverdediging met disproportionele middelen meer is dan zelfverdediging. Dat het een daad is, een daad in de geschiedenis. Disproportionele middelen stààn, ze zijn er. En ze scheppen nieuwe verhoudingen.

De blinde vlek in hun tirade tegen de vele gezichten van vermeend links antisemitisme is dat ze vergeten dat geschiedenis onrechtvaardig is, wreed. En omdat de staat Israël ook geschiedenis schrijft is ook de staat Israël niet vrij van wreedheid. Wie zijn ogen dicht doet en de geschiedenis van de mensheid laat passeren kan niet anders dan huilen om het leed dat de mensheid is aangedaan. Het leed dat de joden is aangedaan, het leed dat de Japanners is aangedaan met het gooien van een atoombom, het leed dat eeuwenlang de slaven is aangedaan, het leed dat vrouwen is aangedaan, het leed dat de Palestijnse bevolking is aangedaan. Geschiedenis reageert. Blind. Op iedere vernedering volgt na korte of lange tijd een reactie. Het is niet aan de linkse intellectuele Israëli's alleen om intern kritiek te mogen hebben op de politiek van de staat Israël onder het mom van het argument dat kritiek van buiten af per definitie antisemitisch zou zijn. Wie niet huilt bij de aanblik van wat de geschiedenis produceert is geen mens. Links glorificeert op generlei wijze gruweldaden. Maar ze zijn wel geschiedenis. Om geschiedenis kun je alleen maar huilen. Dat is de achtergrond van de kritiek op de staat Israël.

* Kun je hier lezen (maar zit wel achter een betaalmuur)