Vuile handen

Ik wilde graag reageren op de stukken van Eva Bardi (Klammheimliche Freude) en van Peter Storm (Oekraïne, twee oorlogen tegelijk is moeilijk kiezen). Beiden zijn een reactie op mijn “Weet je vijand te kiezen”.

Eva Bardi

Laat ik beginnen met het volgende: ik ken de Ukrainse sociologe Oksana Dutchak niet, Eva, maar gezien wat je over haar te melden hebt kan ik niet anders zeggen dan dat ik het volledig eens ben met Dutchak.

In mijn eigen stuk heb ik geprobeerd te begrijpen waarom links/’extreem links’ zo onwaarschijnlijk huiverig is om een land dat zo openlijk met een extreem machtsvertoon binnengevallen wordt te willen helpen. Militair te willen helpen. Ik kan die weigering niet goed plaatsen. We zijn links en een inval met zo’n openlijk racistisch, “Blut und Boden” karakter moet toch eigenlijk zwaar veroordeeld worden door ons. Maar nee, Nauwelijks.

En ik heb begrepen dat die weigering om die inval zwaar te veroordelen diepe oorzaken heeft, historische. Ik heb proberen te beschrijven dat de hoofdoorzaak van die huiver ligt in een soort ressentiment jegens de oude misdaden door het westen in de hele wereld en dan met name de misdaden door de VS. Ik ga dat nu niet allemaal weer opnoemen. Er is een zekere verongelijktheid aan het werk. In de zin van: moeten wij nu toch weer de hegemonie-aanspraken van de VS via een zijweg steunen? En een koppigheid die zich dan manifesteert: nee dat doen wij niet. Wij gaan geen, wapenindustrie steunen, geen Nato, geen EU. En daarnaast: was het niet ook zo dat de Ukraine niet toch van Rusland was en hadden wij niet ooit beloofd dat we niet aan landjepik zouden doen? Al met al, allemaal redenen (excuses bij Dutchak) om de Ukraine niet te helpen, en daarnaast zijn we nog pacifisten ook. Doen wij niet aan, wij pacifisten, aan oorlog. Ook niet als we daarmee iemand zouden kunnen helpen. Naar zo’n stellingname kan ik alleen maar met een open mond van verbazing kijken. Dat een idealisme de realiteit zo versluiert is een probleem. Zie ik als een probleem.

Het bestaan van dat probleem heb ik als volgt willen verklaren: In de uni-polaire hegemoniale wereld waarin wij zijn opgegroeid hebben wij als linkse activisten een enorme hoeveelheid ethische houdingen kunnen ontwikkelen. Er is een vooruitgang op arbeidsrechtgebied, op emancipatie-gebied, op racisme-gebied. Wij mochten tegen Vietnam demonstreren, tegen de apartheid. Niemand ging voor dat soort zaken nou eens echt de gevangenis in. En ik ervaar dat als een groot goed, dat wij dat mogen en in de gelegenheid zijn dat te kunnen. En ik weet, en jij weet dat ook Eva, dat dat niet overal het geval is. Maar we hebben in die zeer positieve beweging een dermate hoog ethisch vermogen ontwikkeld dat we ineens niet meer zien dat wij en onze westerse samenleving niet de enige ‘slechteriken’ zijn. We blijven hameren op ‘onze’ schuld. Zonder die van anderen te willen noemen. Die ‘verlamming’ maakt dat het ene excuus om niet te handelen het andere opvolgt. Nee, we gaan geen wapenindustrie steunen, nee we zijn tegen uitbreiding van de Nato, nee we willen geen multinationals, en nee, ook geen atoomoorlog. En als die excuses allemaal niet overtuigend genoeg zouden zijn, dan maken we van Zelenski gewoon ook nog maar snel een fascist, en daar zijn we nou eens echt tegen. Behalve tegen de machtige fascist Putin dan. Dat is dan het resultaat. Het resultaat is dat je Putin toestaat wat je onszelf nooit zou toestaan.

Deze quote van Berthold Brecht is zeer toepasselijk: “Zuerst das Fressen, dann die Moral”. Wij in het westen (en daarmee wij linkse mensen) verkeren sinds de jaren ‘50 in de situatie ‘zuviel gefressen zu haben’ en dus een overmaat aan moraal te hebben kunnen opbouwen (wat ik met NADRUK als een positief bij-effect van de westerse hegemonie beschouw). Sinds de jaren ‘50 is het bij ons ‘erst die Moral’ ….Zoveel moraal dat we niet meer willen helpen om vooral geen vuile handen te maken. Dat is de ‘decadente’ luiheid die Dutchak en ook ik bij linkse mensen aanklagen . Als ‘de westerse wereld’ de journalisten van de ‘Monde Diplomatique’ en ook jou zou volgen, zou de Ukraine nu niet meer bestaan.

En ik heb overigens nerges gezegd dat links ‘geen invloedssferen moet willen’. Dat is onvermijdelijk, zoiets. Als ie maar links zou kunnen zijn. En daar kunnen wij, met onze hoge ethische standaards het onze aan bijdragen. En ik zeg dat zonder cynisme. Maar eerst de echte fascisten buiten de deur houden. Onze ethische hegemonie verdedigen. Ons humanistisch experiment. En ik heb het dilemma al beschreven: daar heb je wapens voor nodig. Ook links en West Europa. En als militair ingrijpen alleen maar bedoeld is, zoals jij stelt, om multinationals aan afzetmarkten te helpen, grondstoffen te roven, en arbeidskrachten uit te buiten, dus zo te worden zoals wij hier in West-Europa, dan prefereer ik dat militaire ingrijpen boven te moeten leven onder een onderdrukkend regime zoals dat van Putin, WANT: wat wij hier bij ons kunnen klaarspelen qua vooruitgang op humanitair en emancipatorisch gebied dat kan in de Ukraine, eenmaal door de multinationals geregeerd, ook. DAT is onze opdracht. In een fascistisch expansief regime zal ons dat niet toegestaan worden. En laten we hopen dat dat de Ukrainers bespaard blijft. Maar jij hebt die mening geloof ik niet.

Peter Storm

Peter, je hebt uit bovenstaande natuurlijk al begrepen dat ik bezig ben met de ‘funktiebepaling’ van links denken in het huidige tijdsgewricht. Dat ik haar universalistische aanspraken relativeer. Niet op ethisch gebied dan, maar qua politiek. In je bijzonder genuanceerd betoog waarbij je twee soorten oorlog naast elkaar zet, dus eigenlijk twee overheersings-systemen, een oud kolonialistisch en een modern kapitalistisch, erken je dat je niet weet wat te doen. Mijn positie is in dat geval gemakkelijker. Dat begrijp ik. Ik heb een keuze gemaakt tenslotte. Ik heb boven feitelijk al beschreven waarom en zal dat nu nog een keer doen.

Abstract gesproken, zonder op ieder element van je betoog in te (kunnen) gaan, heb je het over een inter-imperialistisch conflict. Waarbij je dus (dat woord ‘dus’ vloeit voort uit het suggestieve maar zo je wil realistische gebruik van het woord ‘imperialistisch’) de Russische koloniale en de Amerikaanse proxy geen van beiden wil laten slagen. Maar met welk argument? Het argument dat je geeft zit in deze passage van je verstopt:

“Corrupt is de band tussen Poetin en de oligarchen zeker. Soortgelijke patronen zie je in tal van andere landen in de regio, en natuurlijk ook elders. Maar de strijd tegen die corruptie dient gewoon andere zakelijke belangen die de VS en haar bondgenoten beter uit komen. Iets soortgelijks geldt voor de ‘democratie’ waarop Westerse regeerders aandringen. Een gekozen regering, een rechterlijke macht die niet puur naar de president luistert, een van die president onafhankelijke pers – het biedt een politieke orde waarin Westerse ondernemingen meer hun gang kunnen gaan dan in een autocratisch land waar elke vergunning via het presidentiële paleis geregeld moet worden op basis van vriendjespolitiek en familiebanden. Neoliberaal beleid, in een liberaal-democratisch bestuurd politiek bestel, op afstandsbediening indirect gedomineerd door de VS – dat is het NAVO-imperium zoals dat vorm aan het krijgen is in grote delen van het voormalige Russische imperium.”

Je wilt de twee imperialistiusche antagonisten op gelijke voet zetten. Je argument om de twee imperialistische antagonisten op gelijke voet te zetten is dus (wat het westen betreft) dat een gekozen regering, en een onafhankelijke rechterlijke macht, een vrije pers eigenlijk repressief tolerante middelen zijn enkel om ondernemingen hun gang te kunnen laten gaan. Dat is toch geen redelijk argument Peter? Weet waar je vandaan komt. Weet dat je dit kunt beweren vanuit een land met min of meer vrijheid van meningsuiting, waarbij je stem een bepaald gewicht in de schaal legt. Het is onze strijd dat gewicht te vergroten, nog meer te vergroten, verdorie. Dat is toch niet meer te vergelijken met wat Putin in Rusland doet en wat hij van plan is met al z’n sateliet-regio’s?

Laten we eerlijk zijn. Jijzelf beschrijft Putin’s regime zelfs als genocidaal. Volledig terecht overigens, gezien hun systematische vernietiging van de energietoevoer in de winter. Maar erken dan ook, of zie het tenminste, dat de fascistische bedreiging door Putin een grotere bedreiging is dan de naar Neo-liberaliteit neigende Ukrainse staat voor haar eigen bevolking. En bij de enige vriendelijke oplossing die je kunt aandragen, echt prima overigens, onderschrijf je ook dat onze anarchistische solidariteit aan aanverwante groepen in de Ukraine bij lange na niet voldoende kan zijn om te leveren wat de Ukraiense strijders nodig hebben tegen deze fascistische agressie. Hoe graag we dat ook zouden willen. Het siert je dat je zegt dat we niet zo maar tegen wapenleveranties moeten ageren, omdat dat ‘al heel snel klinkt als partij kiezen voor de Russische aanvallers’. Maar trek dan ook de juiste conclusie. Trek dan de conclusie dat het politieke systeem waarin wij in West Europa leven goede ‘shit’-oorlogen kan voeren zoals de Ukraiense sociologe Dutchak stelt. Zie dan dat er wel degelijk een verschil bestaat tussen tussen een naar oud-kolonialisme neigend systeem en een ‘modern’neoliberale samenleving. Dat onze plaats in die laatste is en dat wij met z’n allen daar hier vorm aan kunnen geven. Dat wij de toekomst vorm moeten geven, sociaal, emancipatorisch, ecologisch. En dat dat ook gaat gelden voor de Ukraine mocht het opgeslokt worden door de EU en de Nato. Die functiebepaling van links denken, dat zien op een abstracte wijze is doorslaggevend voor alle strijd. Weet je vijand te kiezen op DIT moment en kijk niet achteruit, maar vooruit. Zonder vuile handen zullen we er niet komen in dit soort situaties. Want wat gebeurt er als de Amerikaanse imperialistische poging Putin te keren niet mag slagen, zoals jezelf het liefst zou zien? Dan zijn we echt nergens meer. Imperialisme is een abstract woord, maar het betekent niet in alle gevallen hetzelfde.

Met dank aan jou Eva en aan jou Peter voor de gevoerde discussie. Mogen we het vaak oneens zijn. Of liever niet.