De 'boycot Israël' campagne

Terwijl in Washington Palestijnse, Arabische en Israëli­sche delegaties in het theater van de diplomatie gevechten voeren over tafelschikkingen, data van onderhandelingen en de volgor­de van het vaststellen van agenda's, loopt in Nederland sinds enige tijd de campagne 'Stop de nederzettingen-politiek, boycot Israël'. Een interview met de gangmakers achter deze campagne, afkomstig uit het Autonoom Buurtcentrum in Amster­dam.

Wat zijn de redenen geweest om de campagne 'Stop de nederzet­tingen - boycot Israël' te starten?

Daar liggen een aantal overwegingen aan ten grondslag. Als groep waren we al langer bezig met het conflict Palestina-Israël, het conflict in het Midden-oosten. Vanuit verschillen­de bronnen, onder andere van mensen uit de bezette gebieden zelf, kregen we te horen dat Israël de nederzettingen-politiek sterk aan het opvoeren was. Het werd duidelijk dat, als daar niet binnen één, twee jaar een einde aan wordt gemaakt, het perspectief op een Palestijnse staat, of Palestijnse autonomie zou verdwijnen. Het enige perspectief voor de Palestijnen is dàt er nog een gebied is waar ze autonomie kunnen krijgen of een eigen staat stichten. Het vertrekpunt van iedere oplos­sing voor de Palestijnen is gewoon stopzetting van de neder­zettin­gen-politiek.

Met de nederzettingen-politiek zagen we ook kans om het hele conflict tussen Israël en de Palestijnen op één punt te con­centreren. Daarbij hadden we het idee dat op dit punt ook te scoren valt in Nederland.

Tegelijkertijd is de nederzettingenpolitiek een goede manier om het karakter van de staat Israël als apartheidsstaat aan te kaarten.

Je kunt het ook zien als een gevolg van, of een vervolg op, de Golfoorlog. In korte tijd is de sympathie voor de Palestijnse zaak, die de laatste jaren breder en breder werd, ingestort. Het was nodig om de discussie weer aan te zwengelen over de positie van de Palestijnen. Dat je machteloos moest toezien hoe de hele situatie van de Palestijnen, waarvoor zo hard is gevochten in de intifadah, binnen een paar maanden op zijn kop werd gezet in de publieke opinie.

Die vredesconferentie zat er toen ook al aan te komen. Wij hebben dat vanaf het begin wel serieus genomen. Radicaal links had de neiging het vredesproces af te doen als een opzetje van de Verenigde Staten; wij dachten dat het best wel eens serieus van de Verenigde Staten zou kunnen zijn, dat hun belangen in het Midden-oosten verlegd zijn en dat ze serieus een oplossing zoeken. Het is alleen de vraag hoe ver de Verenigde Staten hierin willen gaan. Als Israël blijft volharden in haar huidi­ge opstelling ondanks de druk uit de Verenigde Staten en Europa, kunnen alleen duidelijke sancties daar nog verandering in brengen en zo ver zullen de Verenigde Staten niet gaan.

Hoe zijn tot nu toe de reacties op de campagne?

Dat is nog heel moeilijk te peilen. Op het uitbrengen van de krant hebben we eigenlijk alleen maar goede reacties gehad. De krant blijkt een middenweg te zijn waar iedereen zich in kan vinden. Net niet te drammerig het een bepaalde richting in willen sturen en toch een hele duidelijke politieke boodschap erin verwerkt en veel informatie. Maar in de pers wordt de hele campagne tot nu toe doodgezwegen. Je weet niet of dat is omdat wij op zo'n gevoelig punt aan het werken zijn of om andere redenen, feit is dat het tot nu toe niet wordt opge­pikt.

Het is wel duidelijk dat gematigd links voor de campagne terugschrikt, dat ze het te ver vinden gaan om tot een boycot van Israël op te roepen. In het begin hebben we het daar veel over gehad, wat we nu als leidraad voor de campagne moesten stellen, en we hebben bewust voor 'boycot Israël' gekozen om reacties te provoceren en een duidelijke daad te stellen. We hopen nog steeds, dat we in de toekomst, door een actie of iets dergelijks, wel in de publiciteit komen en dat er dan reacties op volgen.

We willen best een discussie uitlokken over een boycotcampagne tegen Israël, zowel met gematigd links als ook met de pro-Israël lobby, want die zullen zeker reageren. We denken dat we de feiten wel op een rijtje hebben. Het karakter van de staat Israël verschilt niet veel van het karakter van Zuid-afrika, in beide staten is de apartheid per wet geregeld. Op die hele dubbelheid willen we wijzen, dat het voor links nooit een probleem is geweest op te roepen tot een boycot van Zuid-afrika, en in het geval van Israël ligt dat blijkbaar anders. Waarom worden er geen consequenties verbonden aan al die resoluties van de Verenigde Naties?

Zolang de campagne niet in de publiciteit gaat spelen, is het voor gematigd links ook makkelijk om niet te reageren, om de kat uit de boom te kijken. Ze schrikken er voor terug, zijn bang veel te verliezen. Juist groepen als Pax Christi en het IKV, die zich steeds meer solidariseerden met de Palestijnse eisen, hebben tijdens de Golfoorlog vreselijk op hun donder gekregen. Vooral van de media en de politiek. Hoe langer onze campagne loopt, des te meer ruimte zal er ook weer komen voor groepen als Pax Christi en dergelijke om de Palestijnse kwestie weer op de agenda te zetten. Nu weet je nog niet of onze campagnes interne discussies los maakt, dat merk je pas als groepen openlijk stelling nemen, en dat zal in het verloop van de campagne moeten gebeuren, ze zullen tot een stellingna­me gebracht moeten worden.

autonomie

Het onderwerp 'Israël' ligt erg gevoelig binnen links. Toch wordt er als actiedoel een boycot van Israël gekozen. Waarom wordt niet een 'positiever' doel gekozen, bijvoorbeeld de ondersteuning van de eis voor Palestijnse autonomie?

Natuurlijk ondersteunen we de eis voor Palestijnse autonomie, ze moeten bij wijze van spreken morgen over hun eigen toekomst kunnen beslissen. Maar voordat deze autonomie concreet wordt zullen er een aantal stappen genomen moeten worden. De Israe­lische bevolking zal altijd terecht blijven eisen dat haar veiligheid gewaarborgd moet worden. Er moet dus onderhandeld worden. De eerste stap waar niet over te onderhandelen valt is de stopzetting van de nederzettingenpolitiek. Deze politiek richt zich heel ergens anders op dan op veilige grenzen. Het pleiten voor Palestijnse autonomie zonder daarbij een duide­lijke daad richting Israël te stellen is volgens ons zinloos.

Daarnaast gaat het er natuurlijk om welke discussie je wil aanzwengelen. Door op te roepen tot een boycot van Israël willen we het karakter van de staat Israël ter discussie stellen. Dat is provocerend, we weten niet hoe dat uitpakt. Het kan mensen aan het denken zetten. Als je leest wat er letterlijk in de Israëlische wetten staat, het is een pure apartheidsstaat. Maar mensen willen dat gewoon niet weten, daar sluiten ze zich vanaf, slepen de gekste dingen erbij om het maar te verdedigen. En op die dubbelheid blijven wij hameren.

Daar komt bij dat, ook als er sprake is van Palestijnse auto­nomie, je nog steeds zit met de behandeling van de Palestijnen in Israël zelf, die als tweederangs burgers worden behandeld. Maar ook van andere niet-joodse inwoners zoals we de laatste tijd horen van de Russische vluchtelingen. Dat de staat Israël op zo'n manier functioneert, als apartheidsstaat, willen wij ter discussie blijven stellen.

Wordt de gevoeligheid rond het onderwerp Israël niet ook veroorzaakt doordat Links zich nooit duidelijk heeft uitge­sproken over de toekomst van Israël en welke Palestijnse oplossing voor wordt gestaan? Hoe staan jullie daar zelf bijvoorbeeld in?

Wij zijn voor Palestijnse autonomie en voor een Israëlische staat. Een Palestijnse staat zou op de Westbank en de Gaza­strook gevestigd moeten worden. Aan de bestaande grenzen in het Midden-oosten valt niet te tornen, dat is de afgelopen jaren wel duidelijk geworden. Palestijns grondgebied zal dus binnen het huidige 'Groot-Israël'-gebied komen te liggen. Of dat verder in een confederatie met Jordanië gebeurd, of dat er een soort van Benelux van Palestina, Jordanië en Israël ont­staat, is verder onze zaak niet. Ook al klopt voor ons de hele geschiedenis van de vestiging van de staat Israël niet, hij is daar en is een realiteit, daar is niets aan te veranderen en dat hoeft ook niet.

Sinds enige tijd wordt er weer onderhandeld tussen Israël en de Arabische landen over een duurzame vrede in het Midden-oosten. Hoe kijken jullie tegen deze onderhandelingen aan ?

Positief. Of het direct positief is voor de Palestijnen kun je niet zeggen, maar het is negatief voor Israël en dat betekent in dit geval dat het wel positief moet zijn voor de Palestij­nen. Het doet ontzettend afbreuk aan het hele beeld van Israe­l. Hierdoor zal ook de druk groter worden op Israël om te stoppen met de nederzettingenpolitiek, elke dag dat ze ermee doorgaan doet afbreuk aan hun imago. Het is duidelijk dat de verhoudingen veranderd zijn, Israëls positie om eisen te stellen en die eisen aannemelijk te maken brokkelt steeds verder af.

Het is duidelijk dat het een heel langdurig proces zal worden, maar zoals dat nu ligt heeft dat ook een voordeel voor Israël want hoe meer nederzettingen en Joodse Israëli's in de bezette gebieden, hoe onmogelijker een oplossing wordt. Als de bouw van nederzettingen gestopt wordt zal de tijd veel meer in het nadeel van Israël gaan werken. De hele tendens in de publieke opinie is dat Israël tijd zit te rekken, het vredesproces probeert te verzieken, en dat maakt hun positie zwak.

Het is allemaal wel balanceren op een smal randje. Israël is ontzettend aan het tijdrekken, probeert aan de ene kant de Verenigde Staten aan het lijntje te houden en tegelijkertijd de Palestijnen te provoceren. Eén blunder van de Palestijnse kant en de winst van de afgelopen maanden is weer voor een deel verspeeld.

Wat ook fout kan gaan, is dat Israël al twee maanden lang probeert een conflict met Syrië uit te lokken. Door bijvoor­beeld de bombardementen in Libanon, door de hele tijd Syrië als een vreselijk land af te schilderen, in de hoop dat Syrië kwaad wordt en wegloopt bij de onderhandelingen, of in Libanon een militaire reactie geeft. Als dat lukt, als Syrië uit de tent wordt gelokt, dan kan Israël het verhaal over die boze Arabische wereld weer kwijt. Met de Palestijnen kunnen ze nu weinig, omdat die veel sympathie genieten. Voor Syrië geldt dat niet, als land niet en als staat niet, de vergelijkingen tussen Syrië en Irak liggen voor het oprapen. Als Syrië op­stapt kun je het vredesproces wel vergeten, want een overeen­komst tussen Syrië en Israël is de belangrijkste inzet van de Verenigde Staten en Israël.

Het explosieve aan het geheel is, dat het voor Israël ook een overlevingsstrategie is. Ze zijn nu al zo afhankelijk van water uit de Golan en de Westbank, hun hele economie is zo vreselijk instabiel. Een land dat zo in het nauw zit, gecombi­neerd met hun 'Groot-Israël' ideologie, kan rare sprongen maken. Het is niet uitgesloten dat Israël bewust een oorlog uitlokt, omdat een nieuw Arabisch-Israëlisch conflict de enige manier is om de sympathie in het Westen terug te krijgen.

Wat is de rol van de Verenigde Staten in dit geheel?

Het rare aan de hele conferentie is natuurlijk, dat wat je nu positief noemt, je tien jaar geleden afwees. Je ziet dat daar de Palestijnen zelf ook in opgeschoven zijn. Ze kunnen nu eigenlijk niet dezelfde positie innemen als pakweg tien jaar geleden. Ten tijde van Camp David was het veel onduidelijker of de Verenigde Staten werkelijk een oplossing zochten, nu is er veel meer het idee dat dat inderdaad zo is. Het is gedeel­telijk een economische kwestie. Als er vrede en een samenwer­kingsverband komt tussen Palestina, Jordanië en Israël, kunnen die landen zich eindelijk economisch zelf bedruipen, en alleen dat scheelt de Verenigde Staten al miljarden per jaar. Daar­naast wordt er natuurlijk een enorme markt ontsloten.

We kunnen natuurlijk wel allemaal gaan zitten wachten op de wereldrevolutie, of een revolutie in het Midden-oosten, maar dat is niet reëel. Je hebt nu te maken met wat dan iedereen de enige supermacht die overblijft noemt, en daar zal je rekening mee moeten houden. Als je dan ziet dat die supermacht het conflict het liefst opgelost ziet, dan kies je pragmatisch daarvoor. Wat de Palestijnen betreft ben je dan letterlijk een stap dichter bij huis. De Palestijnen zullen moeten zorgen dat zonder hun het conflict nooit opgelost kan worden door hun strijd te blijven voortzetten.

Je weet, dat de nederzettingen-politiek door iedereen, inclu­sief de Verenigde Staten, wordt verworpen. En daar kun je op blijven hameren, op die dubbelheid. We denken dat de gepropa­geerde nieuwe wereldorde de Verenigde Staten enorm gaat opbre­ken. Je ziet het nu bijvoorbeeld bij Oost-Timor, dat zelfs in het Parool een fel redactioneel commentaar staat dat de Ver­enigde Staten nu zullen moeten gaan waarmaken wat de nieuwe wereldorde is, dat er sancties moeten komen tegen Indonesië.

De Palestijnen zijn zelf ook zo realistisch dat ze inzien dat nu niets anders mogelijk is. Dat als ze nu niet meedoen ze het echt wel kunnen vergeten. De laatste maanden hebben ze een opvallend goed gevoel voor public relations gekregen. De Palestijnen in de bezette gebieden nemen dezelfde positie in, ze staan niet massaal afwijzend tegenover de onderhandelingen. Voor veel Palestijnen is de situatie langzamerhand zo dat ze gewoon willen eten en naar huis, verder niks. Dat heeft ook z'n effect op radicale Palestijnse groepen die tegen de onder­handelingen zijn. Ze zijn bang zich van hun pas verworven achterban te vervreemden. Ze roepen wel dat ze die onderhande­lingen maar niks vinden, maar tegelijkertijd blijven ze wel in de PLO zitten, dat is een hele dubbele houding.

solidariteit

Is er nog bereidheid bij mensen om de straat op te gaan voor de Palestijnse onafhankelijkheid? De linkse solidariteitsbewe­ging heeft flinke klappen opgelopen door bijvoorbeeld de ontwikkelingen in Nicaragua.

Het blijft gaan om een heel wezenlijk iets, namelijk zelfbe­schikkingsrecht. En het idee van zelfbeschikkingsrecht wordt denken we wel door steeds meer mensen ondersteund. Je ziet ook een hele tendens in het internationale recht, dat de zelfbe­schikking van álle volken een grotere waarde krijgt. Ook daar heeft het optreden van de Verenigde Staten in de Golfoorlog een rol in gespeeld. Dat wordt nog eens versterkt door wat er allemaal in Oost-europa gebeurt. Als voor alle mogelijke landjes en staatjes in Oost-europa het zelfbeschikkingsrecht wordt ondersteund, waarom geldt dat dan niet voor pakweg El Salvador? De Verenigde Staten zullen het daar nog behoorlijk moeilijk mee krijgen.

Zelfbeschikkingsrecht voor de Palestijnen is wat dat betreft voor Links een heel vruchtbaar politiek item. Het is één van de weinige terreinen waar rechts niets mee kan. In Oost-europa is dat heel anders, daar haalt rechts haar revanche voor de afgelopen zeventig jaar. Het hele probleem met het idee van zelfbeschikking blijft natuurlijk wel de sterk nationalisti­sche inhoud die daarmee gepaard kan gaan, en dat kun je als Links natuurlijk nooit ondersteunen. Internationale solidari­teit vraagt eigenlijk om een nieuwe inhoud.

Toch is juist de identificatie met de nieuwe staat die opge­bouwd wordt voor veel mensen een belangrijke drijfveer ge­weest. Kijk maar naar alle bouwbrigades en dergelijke.

Links doet hele rare dingen als het gaat om internationale solidariteit. Ook nu weer zijn er mensen die doen alsof de Palestijnen een supervolk zijn, die het paradijs op aarde wel even zullen stichten; dat is natuurlijk niet zo. Dat zullen wij ook absoluut niet zeggen. We zeggen niet eens dat een Palestijnse staat beter zou zijn als een Israëlische staat. Je zult juist dit soort problemen, waar je niets mee kunt, moeten zien te omzeilen. Stel je voor dat er een Palestijnse staat komt met een dictator aan het hoofd, dat wil je natuurlijk niet. Nu zal dat in Palestina niet zo snel gebeuren, daarvoor zijn er te veel basisorganisaties die hecht verankerd zijn in de bevolking. Maar toch. Van ons hoeft er niet eens een Pale­stijnse staat te komen, als het hele Midden-oosten één grote happy family wordt is dat ook best.

In eerste instantie willen we ons vooral richten op wat de staat Israël uitvreet. De stichting van de staat Israël en haar karakter hebben alles met ons te maken, het zijn de oude koloniale machten die de grenzen in het Midden-oosten getrokken hebben en de staat Israël mogelijk hebben gemaakt. En nog steeds is Israël en haar politiek totaal afhankelijk van de steun uit het Westen.

Daarnaast zullen we natuurlijk alle echte democratische krachten onder de Palestijnse bevolking steunen en hopen we dat als er een Palestijnse staat komt dat een democratische staat is. En in combinatie daarmee actie voeren tegen het karakter van de staat Israël is zinvoller dan actie voeren voor een Palestijnse staat. Het is ook de vraag wat je moet met de linkse Palestijnse groeperingen die eigen­lijk ideologisch het dichtst bij je staan. Zij eisen nog steeds heel Palestina op, daar geloven wij niet in. Ze denken dat de Arabische massa's op een gegeven moment wel in beweging zullen komen, ze vinden dat de imperialistische staat Israël vernietigd moet worden. Hoever wil je gaan? Je kunt ook eisen dat de indianen Amerika terug krijgen.

Links is ook altijd heel selectief omgegaan met haar solidari­teit. Met de Palestijnse strijd is inderdaad weinig gedaan als je dat vergelijkt met landen als Nicaragua. Blijkbaar spreekt het Midden-oosten Nederlanders minder aan. We weten niet precies hoe dat komt. Daar heeft zeker zelf-identificatie mee te maken, Israël is nu eenmaal een Westers land, met Westerse mensen. Daar komt heel wat psychologie bij kijken.

Hetzelfde geldt voor Afrika en Azië. De solidariteitsbeweging heeft zich toch altijd heel erg op Latijns-Amerika gericht. Op zich vreemd want zoals Amerika Midden-Amerika als haar achter­tuin beschouwt, wat vele conflicten met zich meebrengt, geldt dit in zekere mate voor het Midden-oosten als achtertuin van Europa. Het zou logischer zijn als we daar meer mee bezig zouden zijn.

Je kunt je wel afvragen of het wat had uitgemaakt als er al langer een sterke solidariteitsbeweging was geweest met de Palestijnen. Kijk maar wat er nu met Nicaragua gebeurt. Dat is nu ook helemaal afgelopen, terwijl er juist nu reden is om er mee bezig te zijn. Blijkbaar is de positie van links in Neder­land daarbij belangrijker dan de verhoudingen in Nicaragua.

campagne

Hoe denken jullie de campagne aan de gang te houden, als er geen of weinig reacties op komen? Juist die wisselwerking met andere groepen is de motor van een campagne.

Het voeren van acties en het hebben van een duidelijk confron­terende stellingname. Ons middel, het middel van radicaal links, is het voeren van acties; zorgen dat acties wel publici­teit losmaken, dat mensen gedwongen worden te reageren. Dat is de enige manier om een geluid te laten horen. Gewoon via provocerende stellingnames en een aantal acties.

Alleen al het verstrekken van informatie heeft zin, zoals de 15.000 kranten die we hebben verstuurd. Het is zo ontzettend grof als je leest wat daar gebeurt, dat zal wel veel mensen aan het denken zetten, die hele doelbewuste strategie die achter de nederzettingen-politiek zit, en de uitwerking die het heeft op de Palestijnse bevolking.

Je zou natuurlijk wel veel meer respons moeten krijgen, dat is tot nu toe wel bedroevend. Dat is een reëel probleem. De voortgang van de campagne hangt ervan af. Het is nooit onze bedoeling geweest om die campagne bijvoorbeeld tien jaar lang te trekken. Je geeft iets aan, wat volgens jou een weg is om druk op te bouwen, en de vraag is dan wat je doet als dat niet opgepikt wordt. Dat gematigd links het niet oppikt is geen reden om wakker van te liggen, dat kan alleen maar een extra dimensie aan je campagne geven, maar de respons in eigen kringen is ook miniem. Daar hadden we meer van verwacht.

Maar ook al lukt het niet, we hebben het in ieder geval geprobeerd. Dat niks doen stoort ons vreselijk. Iedereen liep met de intifadah weg toen die begon, we vonden het prachtig. En nu loopt er een campagne, is er een gerichte mogelijkheid om iets te doen voor de Palestijnen, en dan geeft niemand thuis. Wat dat betreft heeft de Golfoorlog het totale onvermogen van links tot op het bot toe blootgelegd. Dat blijkt in wezen niets voor te stellen. Van huis-uit anti-militaristische clubs die plotseling de noodzaak van militair ingrijpen inzien, dat is ongelofelijk. En sterker nog, daar acht maanden na de oorlog nog steeds niet op terugkomen.

Is er binnen de campagne geprobeerd samen te werken met gema­tigde groepen?

Nee. Het is het grote probleem van radicaal links. Gematigd links heeft gewoon alle macht in handen, ze kunnen alles van ons breken. Zo gauw je met hen de samenwerking zoekt, gaan ze onze ideeën afzwakken en bepalen. Omdat zij de subsidies en de invloed hebben, proberen ze ons steeds naar het midden te laten opschuiven.

Onze conclusie daaruit is dat we alleen samenwerken als er inhoudelijke overeenkomsten zijn. Wij nemen het initiatief, zorgen ervoor dat het politiek scherp blijft en dan kunnen mensen aansluiten. Dan probeer je natuurlijk wel naar iets gemeenschappelijks te zoeken. Het zal jaren duren, waarin radicaal links steeds zelfstandig initiatieven zal moeten nemen, om weer een beetje ruimte op gematigd links te verove­ren, maar dat is de enige manier. Zelf het initiatief nemen op politiek gevoelige punten die gematigd links laat liggen, en op je eigen krachten langzaam vooruit proberen te komen. De ene keer zal dat lukken, de andere keer niet.

De komende jaren zal het steeds meer een gevecht worden om de achterban van de gematigde groepen. Als je ziet hoe de gema­tigde groepen zich opstellen, ze vervreemden steeds meer van hun achterban. En op het moment dat de achterban verder wil gaan dan de top, dan kijken ze naar groepen die wel verder gaan.

En wat heeft radicaal links dan te bieden?

Weinig. Wat is radicaal links? Het is totaal versplinterd en straalt weinig energie uit. Voor al die groepjes gaat in de komende jaren gelden hoe je in godsnaam de achterban van de gematigde groepen bereikt. Je moet je niet richten op de toppen van die clubs, die zijn zo gevestigd, daar zit geen ruimte meer in. De uitdaging voor de komende jaren is hoe je buiten die kaders om de achterban weet te bereiken. De mensen aan de basis. Dat zal heel lang duren, maar het lukt wel. De gematigde groepen zijn tot niets meer in staat, ze zijn veel te bang. Ze zitten in dezelfde problemen als wij, maar zij denken dat ze meer te verliezen hebben.

Wij kunnen mensen tenminste nog de gelegenheid geven iets te doen. Mensen moeten het idee hebben dat ze iets kunnen doen. Verhalen over hoe de wereld in elkaar zit hoef je ze niet te vertellen, dat weet iedereen wel. Het grote probleem is de keuze van de tactiek. Hoe geef je mensen het vertrouwen dat het zin heeft iets te gaan doen, je moet ze een handreiking geven, iets aanbieden. Simpele acties, waar weinig risico aan verbonden is. Dat ze in ieder geval het gevoel hebben dat ze iets gedaan hebben.

Hans de Bruin

Ronald van Haasteren