Excellente slaapkoppen

Het Nederlandse onderwijs is de afgelopen decennia aan voortdurende en systematische afbraak onderworpen geweest. Dit feit is recentelijk door een officiële parlementaire onderzoekscommissie bevestigd. Niettemin konden bij de opening van het nieuwe academische jaar de universiteiten het weer niet nalaten te benadrukken hoe geweldig 'excellent' ze allemaal wel niet zijn, zowel hun onderwijs, hun onderzoek, hun studenten, hun docenten als hun onderzoekers. Dronken van pure zelfingenomenheid buitelden de rectores magnifici weer over elkaar heen in hun toespraken, al werd nooit helemaal duidelijk wat die 'excellentie' nu eigenlijk precies inhield, behalve een beetje sneu Harvardje in Holland spelen. Menig hooggeleerde tong raakte bijkans in de knoop van zoveel bombastische promotiepraat.

In Rotterdam kwam premier Balkenende de academische feestvreugde aan de voormalige economische hogeschool nog wat extra luister bijzetten met zijn retorische talenten. De Erasmusuniversiteit werd getrakteerd op een door onze eerste minister speciaal op de locatie toegesneden laus Roterodami, waarin het noeste karakter van de doenersstad werd geprezen. Want, zoals bekend, waar onze premier verschijnt, worden de ongure tronies van Vergrijzing en Globalisering ontwaard en moeten onverwijld de mouwen worden opgerold.

De premier besteeg zijn stokpaardje via het opstapje van de Rotterdamse romanfiguur Katadreuffe, de door overmatige carrièredrang gekenmerkte hoofdpersoon uit de bekende roman Karakter van de Rotterdamse schrijver Bordewijk. Een man naar het hart van de premier uit een stad naar zijn hart. Daar zouden alle Nederlanders een voorbeeld aan moeten nemen en Katadreufjes worden, mensen van 'karakter'!

Een beetje dom van de premier was wel, dat hij, nu hij - of zijn tekstschrijver - eindelijk eens een keer met een literaire bron kwam om zich op te beroepen voor het door hem voorgestane arbeidsethos, deze niet werkelijk had gelezen - en al helemaal niet, zoals hij in zijn rede suggereerde, herlezen. Immers, Bordewijk heeft wel een extreem ambitieus man tot hoofdpersoon van zijn roman gekozen, maar stelt deze geenszins tot voorbeeld aan de lezer. Integendeel, hij toont, zoals hij ook in zijn andere romans pleegt te doen, in Karakter juist aan dat overdrijving van een op zich goede eigenschap tot gevoelsarmoede en uiteindelijk zelfs tot de ondergang van de mens leidt. Door zijn tomeloze ambitie berooft Katadreuffe zichzelf in deze roman van de kans op liefde en gewoon geluk in zijn leven en realiseert hij zich dat ook aan het eind van het boek. Welke minister president die niet volslagen kierewiet is, stelt zich een dergelijke emotionele verwording van de hele bevolking ten doel?

Gelukkig voor JP had klaarblijkelijk ook geen van zijn excellente toehoorders de vermaarde roman echt gelezen of begrepen, evenmin als de aanwezige journalisten, want noch bij de rede zelf noch in de pers heeft iemand de blunder van de gastredenaar opgemerkt. Behalve dan in een stukje op achterpagina van de NRC. Inderdaad een excellent gezelschap daar in Rotterdam: excellente slaapkoppen.