'Veerkracht'

Links zit in de problemen. En niet zo'n beetje ook. In Rotterdam werd op 13 mei een debat-avond georganiseerd met als titel Linkse Antwoorden Op Rechtse Crisis. Leo de Kleijn, fractievoorzitter van de Socialistische Partij (SP) in Rotterdam, schetste daarbij hoe ernstig de tegenwoordige toestand is: "Iedereen die gelooft dat de huidige mondiale crisis van – nou, zo'n beetje alles wat je maar kan bedenken! – geen 'perfecte storm' is die aan kracht aan het winnen is, neemt zichzelf in de maling, om eerlijk de waarheid te zeggen. De vraag is niet wanneer het voorbij zal zijn, want het gaat niet vanzelf verdwijnen.
De vraag is hoe kunnen we het aanpakken, samen, en hoe kan links op alle verschillende niveau's het beste reageren om zo een cruciaal onderdeel te zijn van de oplossing. Om vervolgens te voorkomen dat dit ooit nog eens zal gebeuren. Er zijn existentiële dreigingen, dat is zeker, maar tevens enorme kansen. Het is aan ons om te analyseren, voorstellen te doen, te overtuigen, en te mobiliseren."

Leo heeft wat dit betreft de moed niet opgegeven: "Het is eenvoudig te denken dat de problemen zo groot zijn dat wij er als individuen of gemeenschappen niets aan kunnen doen. Dat is simpelweg niet waar. Er zijn ontelbare aanwijzingen dat mensen op alle verschillende niveaus actief aan het worden zijn. Van brede internationale campagnes tegen TTIP tot de verkiezing van "burgemeesters van het volk" in Barcelona en Madrid, en alle nationale bewegingen op links – Sanders, SYRIZA, Podemos, Corbyn – mensen beginnen zich werkelijk te organiseren en terug te duwen."

Linkse crisis
Prima! Maar daarmee zijn we er nog niet. Want, laten we wel wezen, het motto van de discussie in Rotterdam had óók kunnen zijn Linkse Antwoorden Op Linkse Crisis.
Die rechtse crisis waarover Leo spreekt is evident: groeiende inkomensongelijkheid, beperking van vrijheden, oorlogen, massamigratie, honger, armoede, klimaatverandering, racisme, sexisme, nou ja, de klassieke vormen van uitbuiting en onderdrukking dus. En hoe staat links ervoor? Ook niet best: mislukte experimenten met het communisme, defaitisme, verdeeldheid, afnemende organisatiekracht, verzwakkende vakbeweging, onduidelijke perspectieven, demotivatie, om maar wat hoofd- en zijstraten te noemen.

Geen fundamentele verandering
De bereidheid om onrecht te bestrijden is her en der best groot. Zowel op ouderwetse als op nieuwerwetse manieren. In België wordt ouwerwets massaal gestaakt, in Frankrijk en Griekenland eveneens en daar doen ze er nog wat stevige straatgevechten bovenop. Soms laaien ook nieuwe vormen van verzet op. Zoals met Occupy in Amerika, met de Indignados in Spanje, de Nuit Debout-acties in Parijs, met basisbewegingen in Zuid Amerika, met de Arabische Lente, met de stichting van de Koerdische vrijstaat Rojava. Maar op weinig plaatsen lijkt een fundamentele verandering ten goede te beklijven. Het blijft zoeken naar zelfvertrouwen, passende organisatievormen, bruikbare strategieën en zuivere doelen, althans bereikbare en houdbare doelen die beantwoorden aan de basiscriteria voor 'een betere wereld'.

Uitglijders
Soms zie je bij die zoektocht rare uitglijders. Op 12 mei, nota bene één dag voor de discussie in Rotterdam, kwam de SP in de zendtijd voor politieke partijen op NPO1 om vijf voor zes met een filmpje over de steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk. Knap getekend. Alleen eindigde deze SP-spot met een plaatje waarop een arbeider (overall!) en een kapitalist (hoge hoed!) hand in hand oproepen tot 'eerlijker delen'. Naïef of infantiel? Goedgelovig of achterlijk? Dan ben je als socialistische partij toch wel erg ver van je roots weggedreven.
Een ander voorbeeld is te vinden in het laatste nummer van De Helling, zeg maar het theoretisch orgaan van Groen Links (nummer 1 – 2016). Terwijl De Helling het jaar ervoor (nummer 1 – 2015) nog kwam met een aantal interessante artikelen over De Linkse Toekomst (o.a. bijdragen over 'voorwaarden voor linkse vernieuwing', 'een linkse agenda voor de verzorgingsstaat' en 'moderne partijvorming') doet het lentenummer van 2016 duidelijk een stap terug met allerhande beschouwingen over het concept 'veerkracht'.

Blijven zoeken!
In een mensmoedige maar tamelijk wanhopige zoektocht naar 'een nieuw verhaal voor links' komen Dirk Holemans en Jef Peeters met het begrip 'veerkracht' (soms resilience genoemd). Om “weerwerk te bieden tegen het dominante rechts-populistische frame in de huidige politiek”. Maar zelfs deze aandragers van 'veerkracht' zijn voorzichtig. Holemans: “Misschien vormt veerkracht wel een alternatief voor het huidige rechtseconomisch neoliberaal beleid dat leidt tot afbraak van overheid en sociaal beleid.” En Peeters meent “dat veerkracht als systematisch actiebegrip wel degelijk kan bijdragen aan het formuleren van een coherente politieke actietheorie die aansluit bij de beste kennis die we vandaag van de wereld hebben.” Om daar onmiddellijk aan toe te voegen: “Maar het lijkt niet direct geschikt als uithangbord voor een politieke stroming.”
Anderen voegen daaraan toe dat een begrip als 'veerkracht' niet zomaar kan worden overgeplant uit de psychologie en de ecologie naar de sociale werkelijkheid en de politiek. Op straffe van het lanceren van een lege huls. En zo wordt de veerkracht in De Helling zowel te water gelaten als tot zinken gebracht.

Hopelijk heeft links voldoende veerkracht om de zoektocht naar een uitweg uit haar crisis verder voort te zetten.