Geef CETA een zetje naar de uitgang!

Eindelijk is het zover: begin december debatteert de Tweede Kamer over vrijhandelsverdrag CETA. De inzet: parlementaire goed- of afkeuring. De tegencampagne komt (weer) op gang en de inbreng van een Duitse wetenschapper tijdens een recente hoorzitting kan daarbij erg nuttig zijn. Volgens Wolfgang Weiss is de CETA-struktuur ongrondwettelijk.

Even een tikkie terug: de tegenstanders van CETA (´TTIP via de achterdeur´) voerden jarenlang een sterke campagne met nadruk op te zwakke en ongelijke standaards (milieu, arbeidsrecht, duurzaamheid, dierenwelzijn, voedselveiligheid, privacy, etc) en op het rampzalige claimsysteem ISDS. Zo werd het demokratische tekort van CETA aangekaart.

De Waalse deelregering stak tussendoor nog even een spaak in het wiel van de voorstanders. Ze wees het ISDS af en wilde garanties voor landbouw- en consumentenbelangen en openbare dienstverlening. Gesleutel aan het ISDS leverde het (vrijwel identieke) ICS op en een adviestraject bij het Europese Hof van Justitie. Een compromistekst (Joint Interpretative Instrument) van de Europese Commissie was voldoende om het Europese Parlement over de streep te trekken. Die ging akkoord met CETA en zo kon het handelsdeel in september van 2017 voorlopig van start.

Handel en investeringen

Behalve uit een handelsdeel bestaat CETA ook uit een investeringsdeel. Over dat laatste hebben de nationale parlementen van de lidstaten wat te zeggen. Dat investeringsdeel bevat onder meer een regeling voor geschillen (ICS) waarmee multinationals aan staten vette claims kunnen opleggen als nieuw overheidsbeleid hun winstverwachtingen (mogelijk) schaden.

Dertien parlementen hebben inmiddels ingestemd met CETA. Nederland moet zich nog uitspreken. Onlangs maakte de PvdA een ommezwaai en bleek ineens tegenstander van CETA. De partij zegt hogere standaards te willen voor zaken als (eerlijke) arbeid, milieu en dierenwelzijn. Daardoor heeft Rutte in de Eerste Kamer geen meerderheid meer. Wel in de Tweede Kamer, en daar hangt het vooral op de positie van de ChristenUnie. Gaat er om spannen dus!

Andere focus nodig!

De focus in de Nederlandse tegencampagnes lag tot nu toe vooral op (voorbeelden van) standaards en de geschillenbeslechting. Maar de argumenten tegen het claimsysteem en de standaards lijken nu wel uitgekauwd. Het is tijd voor een nieuwe campagnefocus!

De munitie die de Duitse professor Wolfgang Weiss afgelopen week aanleverde tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer komt goed van pas. Zijn uitleg van CETA maakt duidelijk dat dit verdrag een en al ¨demokratisch tekort¨ is. Volgens Weiss is CETA zelfs ongrondwettelijk zoals het nu is gestruktureerd.

CETA is een zogenaamd levend verdrag, een verdrag waarvan de inhoud en struktuur gaandeweg worden bijgesteld. Parlementen die tekenen voor CETA, tekenen dus in feite voor iets dat later een geheel andere inhoud en werking krijgt!

Een paar van de kritiekpunten die Weiss aanvoerde tijdens de hoorzitting:

1. De CETA-comités hebben enorme besluitvormings- en wetgevende bevoegdheden.

CETA gaat – net als de andere vrijhandelsakkoorden die zijn ontworpen volgens het nieuwe Europese handelsmodel – uit van een systeem van verdragscomité´s die bevoegd zijn om overheidstaken uit te oefenen. Behalve het uitvoeren van die taken mogen de verdragscomité´s (waarin de Canadese regering en de Europese Commissie zijn vertegenwoordigd) ook de regels en standaards veranderen.

Het mandaat van de CETA Joint Committee gaat nòg verder: zij bepaalt de bevoegdheden van de speciale comité´s, kan speciale comité´s opheffen en nieuwe oprichten en kan hen nieuwe taken en bevoegdheden toewijzen. Ook kan de CETA Joint Committee de verdragstekst wijzigen, vaststellen hoe die tekst geïnterpreteerd moet worden en kan ze de protocollen en bijlagen aanpassen!
(Een voorbeeld: de speciale comité´s kunnen de gedragscode van de rechters van de investeringsrechtbank en de daar geldende procedureregels wijzigen…)

2. De besluiten van de Verdragscomités zijn niet onderworpen aan een effectieve democratische controle.

Vanwege de aanzienlijke beslissingsbevoegdheden van de comité´s bestaat er grote twijfel over hun democratische legitimiteit, aldus Weiss. De uitoefening van de soevereiniteit door de verdragscomité´s vindt plaats zonder de deelname van het parlement. Het democratisch beginsel vereist een effectieve democratische controle op dergelijk openbaar gezag door de bevoegde parlementen. Maar dergelijke controlerechten bestaan niet. Het Europees Parlement kan een besluit van een verdragscomité niet verhinderen, wijzigen of intrekken.

3. Een verdere verschuiving van het machtsevenwicht ten gunste van de uitvoerende macht dreigt.

De verdragscomité´s zijn bevoegd om overheidstaken uit te oefenen ondanks het ontbreken van voldoende parlementaire legitimiteit daarvoor. Deze verregaande machtsoverdracht door de EU aan nieuwe internationale juridische instanties (de comité´s) vereist een uitgebreide democratische controle en die bestaat nog niet. De CETA breidt dus de rechten van de uitvoerende macht uit zonder dat de parlementen bijbehorende controlerechten krijgen. Dit heeft ook gevolgen voor de democratie op nationaal niveau. De nationale parlementen moeten deze ontwikkeling volgens Weiss tegen gaan en intensievere controlerechten eisen. Anders voorziet hij een verdere escalatie.

CETA tekenen = een blanco volmacht tekenen!

De tekst van Wolfgang Weiss kun je hier vinden:
https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/commissievergaderingen/details?id=2019A03805#

Taco van Dommels