Griekenland aan de Oostzee

Je schuld met Duitsland willen vereffenen door Berlijn eraan te herinneren dat het na de oorlog ook gematst is? Hoe bedenk je het! Een volksstemming willen houden omdat de opgedrongen bezuinigingen de in je grondwet vastgelegde beginselen van gelijkwaardigheid en democratie vernaggelen? Wat een arrogantie! Het daverende hoongelach om de "Griekse fratsen" zal nog de hele zomer uit Brussel opstijgen. Je zou bijna vergeten dat we allemaal aan de beurt komen.

Neem nou bijvoorbeeld Finland, net als Griekenland ook periferie maar dan aan de andere kant van Europa. Het land dat van zich deed spreken toen de doodsstrijd van de Grieken begon, vijf jaar geleden. Het waren de Finnen die toen massaal op een euro-sceptische partij stemden. En het waren de Finnen die van de Grieken in ruil voor steun een waarborg eisten. Dat de Grieken lui zijn en graag op andermans kosten leven, het is een mythe die in het uiterste Noorden van Europa zijn oorsprong vindt.

Maar het kan verkeren. Finland wierp indertijd als wapen in de strijd tegen de Grieken onder meer op dat het de overheidsfinancien keurig op orde had. Nu gaat het land zelf gebukt onder een dikke schuldenlast. En zie: de viskar van Eurogroep, IMF en ECB is met haar kwalijkriekende last aan de boorden van de Oostzee gearriveerd. De kersverse regering, waarin voor het eerst ook de euro-sceptici, mag twintig procent minder uitgeven dan de vorige. Alleen het budget voor oorlog blijft buiten schot.

Toen ik hier twintig jaar geleden kwam, viel me in positieve zin op hoe breed de verzorgingssamenleving werd gedragen. Goed, je kon toen wel een conservatief tegen het lijf lopen die het maar niks vond dat de lonen alsmaar verhoogd werden. Maar rabbiate neo-liberalen van het kaliber VVD had je hier toen niet. Iedereen was er nog van overtuigd dat aantasting van de verzorgingsstaat een geest uit de fles zou toveren die je maar beter onder de kurk kunt laten. De geest van '40-'45 bijvoorbeeld...

Dat is voorbij. Ook hier is een werkloze nu niet langer slachtoffer maar dader. Ook hier is iemand verplegen of aan iemand iets onderwijzen nu een "improductieve" aangelegenheid, die kostenbesparend gedaan kan worden door ongeschoolde vrouwen, buitenlanders of een robot. De sloop van de verzorgingssstaat heeft de bakermat van die staat bereikt. Het werkloosheidspercentage stijgt met een vol procent per maand. Het wachten is nu op de invoering van de particuliere ziekteverzekering, zoals in Nederland.

Een jaar of wat geleden begon men hier voorzichtig te praten over "de Griekse weg", het hobbelige zandpad naar nergens dat door Jeroen en Wolfgang voor de Grieken is uitgelegd. De Finnen voelen zich nu gesteld voor hetzelfde blok waarover ze de Grieken zo graag zagen struikelen. De ontmanteling van hun verzorgingsstaat betekent feitelijk de afschaffing van wat ze als "Fins" ervaren: gratis onderwijs, gratis gezondheidszorg, de absolute gelijkberechtiging tussen man en vrouw, stad en platteland.

Er heerst hier het onprettige gevoel dat de Grieken het er in al hun ellende nog behoorlijk goed vanaf hebben gebracht. Ga maar na: het is in Griekenland niet gekomen tot (weer) een staatsgreep van rechts, de Grieken verdragen zich met de tienduizenden vluchtelingen die het land binnenkomen en oorlog met de aartsvijanden in Macedonie en Turkije is ook uitgebleven. Men is er hier in Finland niet zo zeker van dat men net als de Grieken in staat zal zijn om de gevolgen van de Europese bezuinigingsterreur op basis van onderlinge solidariteit te doorstaan.

Terwijl in Zuid-Europa links in de vorm van bijvoorbeeld Siriza en Podemos de krachten bundelt en daarmee de kiezer trekt, wint in Noord-Europa extreem-rechts terrein. Feitelijk heeft alleen Zweden nog een linkse regering, al hangt die volledig af van het cordon sanitair dat rond de neonazistische ZwedenDemocaten is gelegd. In Noorwegen, Denemarken en Finland zit extreem-rechts in de regering en hangen vooral de sociaal-democraten -ooit de aartsvaders van de verzorgingsstaat- dodelijk vermoeid in de touwen.

Finland is in die twintig jaar alleen maar meer in zichzelf gekeerd geworden. Mensen van buitenlandse afkomst heb je hier bijzonder weinig -200.000 op een bevolking van 5,5 miljoen- en hun invloed op en deelname aan  het maatschappelijk gebeuren is uiterst marginaal. Men is hier het liefst blank en blond en heeft zich reeds falikant uitgesproken tegen het opnemen van meer asielzoekers uit de landen rond de Middellandse Zee. De groeiende tweedeling in de samenleving tast de solidariteit nog verder aan.

Het grootste verschil met de Grieken is echter de verhouding met de buurlanden. Of in het Finse geval: het buurland. Want de Finnen hebben vele buren maar -in tegenstelling tot de andere Europeanen- ook eentje die ze absoluut niet zien zitten. Russofobie is hier bon ton.  Russische immigranten staan al langer te boek als "vijfde kolonne". Als je de tabloids mag geloven, zijn we hier al in volle oorlog met Poetin. Men kan nauwelijks wachten om zich net als in 1939 weer in een collectieve zelfmoordpoging te storten...