Hypocriet

Dit is een oude tekst. Ik herhaal hem, omdat het een eeuw geleden is dat een van de verschrikkingen van de vorige eeuw officieel tot een einde kwam. Zo'n 35 miljoen militairen http://www.wereldoorlog1418.nl/statistieken/ zouden het leven laten of gewond achterblijven in de Eerste Wereldoorlog. Daarna zou de Spaanse griep nog een groter (schattingen lopen nogal uiteen van 50 tot 100 miljoen https://en.wikipedia.org/wiki/1918_flu_pandemic) aantal doden eisen.

De strijd in Europa was daarmee niet afgelopen. Witten zouden Roden bestrijden, een oorlog met vele gruweldaden en wederom miljoenen doden en slachtoffers. https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_Civil_War Aan het eind van de oorlog waren er zeven miljoen dakloze kinderen in Rusland. Als dit de situatie nog niet genoeg tekent: de Witten vermoordden 100.000 Joden in de Oekraïne. De Roden traden even verschrikkelijk op. (We leven 100 jaar later in een wereld met veel minder oorlogsgeweld. Politiek van hoop en solidariteit heeft zin gehad, al zijn zij die dit willen ontkennen momenteel dominant.) Het was tegen die achtergrond dat Reis naar het einde door Celine is geschreven.

Ik kende het boek alleen van horen zeggen en als volgt: het is geweldig geschreven, maar Celine is wel een antisemiet. Ik heb echter in het hele boek één sneer naar de zwarte/joodse jazz gelezen en verder helemaal niets. Dus laat je niks wijsmaken. Het is een aanklacht tegen die andere grote rampen van de vorige eeuw. Het is een loflied op lafheid, dat verstandiger is dan heldendom tot de dood ons scheidt. Geen sprake van antisemitisme. Dat komt in een latere publicatie van zijn hand.

Het boek start als een denderende trein tegen de waanzin van de Eerste Wereldoorlog en vervolgens het decadente gedrag van kolonialen. Het pakt het Fordisme aan en prijst het hoerengilde de lucht in. En dan zijn we weer terug in Frankrijk en vermodderen we in de ellende van een volkswijk met een uitzichtloos leven. Het is alsof je al decennia op reis bent naar het einde als je het jaartal 1924 leest.

Dan wikkelt het boek zich af naar het einde waar het leven door de altijd vervelend aanwezige León Robinson is losgelaten nog voordat hij zijn ogen sluit. Hij doet dit na twee kogeltreffers in de maag. Ze werden afschoten door zijn ideale vriendin. Een vriendin die hij vanwege haar liefde voor hem niet meer moet.

Is het boek echt zo zwart als vaak gedacht? Nee. Regelmatig kom je voorbeelden tegen van medeleven die je in het echt ook wel wat vaker zou willen zien. De sergeant die zit te verrotten in een uithoek aan de Afrikaanse westkust (zes in plaats van drie jaar), doet dat omdat hij zo geld kan verdienen voor zijn nichtje met kinderverlamming. Niet alles is losgelaten. Lezen dat boek!

Toch nog even dit. Nederland was neutraal in die oorlog. Toch kom ik regelmatig de inzet van Fokker-vliegtuigen tegen. Zo ook weeer in een passage over de dood van drie Australische piloten die werden aangevallen door Duitse Fokker-vliegtuigen. https://www.pressreader.com/australia/sunday-mail/20181104/282394105456387
Want ook dat lijkt vergeten: tot mei 1940 stond een belangrijk deel van de Nederlandse elite dichter bij Berlijn dan Londen en dat gold zeker Anthony Fokker. https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Fokker#Involvement_in_World_War_I
Tot zover de voetnoot voor hen die wel Celine cynisme willen verwijten, maar de ogen willen sluiten voor nationale miskleunen.

Smeerlap

Overal hing een baklucht.
Vullen deed men de etalages niet
zodat er niet gestolen werd.

Het leek wel de buurt

waar ik vandaan kwam;
de trottoirs vol

van kindertjes met X-benen,
opgezwollen knieën,
en draaiorgels.

Bang maakte de ellende.
Ik keerde me om,
terug naar veilige haven,
naar de nette straten.

Smeerlap!
Je deugt niet!

Daar komt de zelfkennis:
hypocriet!
Reken dan ook af

met je schijnheilig
gejank.

(Vrij naar passage in hoofdstuk XVII,
Reis naar het einde van de nacht, Celine.)

Martin Broek