Aboe Grijpstra in al-Moethanna

 Volgens Eric Vrijsen van Elsevier heeft het huidige PvdA-kamerlid Ton Heerts
(destijds nummer vijf op de lijst) "een cruciale rol" gespeeld bij de
primeur, in het weekblad overigens tussen aanhalingstekens geplaatst.
Heerts "construeerde nieuws dat hij via anderen wilde laten lekken."
Elsevier wekt daarbij zelfs de suggestie dat Heerts niet voor
chantage zou zijn teruggeschrokken. Overigens wordt voor deze
redeneringen geen enkel bewijs aangevoerd.

Wel bevestigt Heerts in Elsevier dat hij maandenlang met de
Volkskrant heeft samengewerkt aan het artikel: "Ik adviseerde de
verslaggever hoe hij de gegevens moest interpreteren." Ook heeft hij
samen met een reporter van de Volkskrant in oktober gesproken met
generaal Neisingh, de gepensioneerde commandant van de marechaussee.
In het artikel van de Volkskrant over de verhoren wordt geciteerd uit
interne nota's aan de legerleiding van Neisingh, die geen rechtsgrond
zag voor het optreden van de MIVD.
En passant wordt in Elsevier ook nog onthuld dat de affaire leidde
tot een knetterende ruzie tussen defensieminister Kamp en premier
Balkenende over een onderzoekscommissie, die Kamp in eerste instantie
niet wilde. Uiteindelijk gingen er zelfs twee commissies aan de slag,
de commissie van toezicht op de geheime diensten, die hoewel
onafhankelijk, meer in de sfeer van de premier verkeert en een door
Kamp ingestelde commissie onder leiding van een SGP-er en gevuld met
een schout-bij-nacht, generaals, een professor in het militaire recht
en de D'66-er Schuyer van wie inmiddels bekend is geworden dat hij
zeer aan het pluche is gehecht.

In eerste instantie heeft Heerts - en vooral natuurlijk De Volkskrant
- de schijn tegen. Niemand gelooft toch dat een dergelijke
onthulling, waaraan al sinds de zomer van vorig jaar is gewerkt en
die vijf dagen voor de verkiezingen wordt gepubliceerd, niet bedoeld
zou zijn om de uitslag te beïnvloeden. Een hoofdredactioneel
commentaar in de Volkskrant stelt dat de bewering dat de krant "zich
door PvdA-politici heeft laten misbruiken om de VVD schade te
berokkenen (..) een op niets gebaseerde insinuatie" is. Dat klopt,
maar dat de krant zelf de primeur op dat tijdstip bewust lanceerde om
maximale schade aan de VVD toe te brengen wordt daarmee niet ontkend.
Heerts is geen linkse jongen, in een portret van NRC-Handelsblad
wordt hij als een "rechtse PvdA-er" omschreven. Overigens nog niet zo
lang partijlid en hij komt oorspronkelijk uit de militaire
vakbeweging, de marechausseevereniging, bepaald geen bolwerk van
politieke radicalen. Hij heeft echter wel een geduchte reputatie om
wantoestanden binnen de krijgsmacht aan te kaarten, gedreven door een
combinatie van sociaal rechtvaardigheidsgevoel en ambitie. Zo speelde
hij ook een rol bij de pogingen om de onderste steen boven te krijgen
in de affaire rond het mislukte fotorolletje uit Srebrenica, die
uiteindelijk de val van de MIVD-top (overigens op dat moment als
zondebokken voor de politieke leiding) tot gevolg had.

Ik denk dat een dergelijk kamerlid in de controlerende
Defensiecommissie van de Tweede Kamer precies op zijn plaats is. En
hij was (inmiddels via het CNV doorgestroomd naar de FNV-top) met
zijn kennis en netwerk in het militaire wereldje wel een logische
persoon voor de Volkskrant om in deze affaire te raadplegen.
Maar laten we niet vergeten waar het in deze zaak in de kern om
draait. Een cel ondervragers van de MIVD in al-Moethanna opereerde
buiten het directe zicht van de bataljonscommandant binnen een Brits-
Amerikaanse logica en was bezig de eerste stappen te zetten op de weg
die uiteindelijk naar de martelpraktijken van Aboe Ghraib zou leiden.
Het ziet ernaar uit dat het enkel aan de waakzaamheid van collega-
militairen en de plaatselijke commandant te danken is dat aan deze
praktijken snel een einde is gemaakt. Aan het parlement is vervolgens
geen opening van zaken gegeven, terwijl het hier gaat om
ontwikkelingen die, als ze niet waren gestuit, grote risico's voor
militairen en burgers kunnen opleveren.