De zomer van de blauwalg

Terwijl we bijna letterlijk omkomen van de hitte omdat deze aardbol door een op alle fronten falend kapitalistysch systeem in een snelkookpan is veranderd (ik dacht ik begin deze column luchtig) is de special van het Franse ecologische tijdschrift La Décroissance toepasselijk gewijd aan het einde der tijden. Dat doen ze op de hun typerende manier: veel grappen en grollen en uithalen naar andere partijen, maar ondertussen bloedserieus. Een van de artikelen in het blad is een overzicht van apocalyptische klimaattheoriën, met de conclusie dat die hoofdzakelijk leiden tot nog ergere oplossingen. Maar dat het niet echt de goede kant op gaat, met de planeet en de mensheid, is toch wel duidelijk.

La Décroissance legt er altijd de nadruk op dat media en bewustwording deel van het probleem en de oplossing zijn. Dit keer hebben ze onder meer gekozen voor een uitgebreid interview met de socioloog en professor aan de Universiteit van Montpellier Jean-Marie Brohm, over sport. Wat heeft dat nu met de klimaatramp te maken, zult u misschien denken? Volgens Jean-Marie Brohm alles: sport is tegenwoordig nauwelijks meer iets dat je zelf onderneemt, maar veeleer het “belangrijkste onderwerp van het kapitalistische spektakel” . Hij heeft er een dik boek over geschreven: Theorie critique du sport. Essais sur une diversion politique.

De titel geeft goed aan waar het in het boek naar toe gaat: sport is de grote politieke afleiding. Maar volgens Brohm is vernaak niet haar enige functie, het is ook een middel om technische zaken aan ons te verkopen die nuttig zijn voor het kapitalistische doormodderen. Al die in een normale wereld onmeetbare (en onbelangrijke) zaken worden in opgeklopte wedstrijden tot een soort realiteit gemaakt, of de suggestie daarvan. Die hondersten van seconden bij een zwemwedstrijd, en of iemand nu wel of niet buitenspel stond. Lekker belangrijk. De werkelijke realiteit (ja, die) achter de sport blijft ondertussen verborgen. Al die voetballers waar je je mee vereenzelvigt, zijn miljonairs.

Maar bij andere sporten (atletiek) geldy dit vaak niet. Atleten moeten  eindeloos hard trainen om ergens in de voorrondes met een paar tienden van secondes minder te sneuvelen. Dat krijg je niet te zien, omdat het erom gaat om even superspannende als wonderbaarlijkse sprookjes te verkopen, en in het kielzog daarvan u en mij zoveel mogelijk geld uit de zak te kloppen. Brohm noemde het voorbeeld van een bank die de Franse voetbalkijkers leningen wilde aansmeren om naar een van de wedstrijden van het WK te vliegen...

Maar de functie van topsport is toch vooral de afleiding. We moeten gaan denken dat het kapsel van voetballer Neymar er toe doet, en vooral niet dat de wedstrijden in een dictatuur gehouden worden en met multinationals die de aarde verwoesten als sponsoren. Brohm vindt dat links een visie moet ontwikkelen over topsport en zich zou moeten verzetten tegen spektakels als de Olympische Spelen en zo'n WK voetbal.

De oplossing om het tv-spektakel te negeren en zelf wat ontspanning te zoeken, al dan niet in combinatie met enige vorm van spel of lichaamsbeweging, wordt ondertussen steeds moeilijker te realiseren. Terwijl de zomer alle hitterecords breekt, is het ecologische antwoord dat al het (zwem)water vol blauwalg zit. Zelfs het Ijsselmeer. In de file naar het strand dan maar? Of nee, wacht: het kapitalisme kan dit natuurlijk voor u oplossen door u een rij voor het zwembad te verkopen, danwel – mochten er nog een paar centen op uw bankrekening staan – een ticket voor een vliegtuig naar een strand ver weg. Onderweg krijgt u op een scherm vast de EK-zwemwedstrijden voorgeschoteld...