Diep in het konijnenhol

Het konijnenhol liep eerst een eindje rechtuit, als een tunnel, en toen plotseling steil naar beneden, zo plotseling dat ze niet eens tijd had om stil te blijven staan; want voor zij daaraan kon denken, besefte ze dat ze door een diepe put naar beneden viel.

Zo beschrijft Lewis Carroll het begin van de struikeling van Alice, die door dat konijnenhol in wonderland terecht komt, u kent het vast. In internetjargon staat het gebeuren, ‘down the rabbithole’, voor de mensen die de tunnel van (des)informatie op internet in gezogen worden en er dan als complotgelovigen weer uitkomen. Ik heb zo’n ‘vriend’ op facebook. Die begon, zoals wel meer mensen in die tijd, tijdens corona plotseling complotverhalen rond te sturen. We dachten eerst dat het wel weer goed zou komen, we hebben tenslotte allemaal wel eens wat doorgestuurd dat later grote onzin bleek te zijn. En het waren verwarrende tijden, dat begin van de pandemie. Maar niet mijn ‘vriend’ (laten we hem Bert noemen, in werkelijkheid heet hij Henk, maar het gaat niet om hem persoonlijk). Bert bleef doorpompen en het werd steeds ernstiger en harder en smeriger over zijn voormalige linkse vrienden en op dit moment pompt hij stelselmatig regelrechte fascistische meuk rond.

Je vraagt je misschien af waarom ik hem niet gewoon ontvriend en ik heb vaak op het punt gestaan om dat te doen. Aanvankelijk deed ik dat niet omdat ik toch een zekere loyaliteit voelde, en het idee had dat ik hem nog kon helpen om dat konijnenhol weer uit te komen. Dat was de tijd dat we met de plotters in discussie gingen en nog dachten dat ze ontvankelijk waren voor redelijke discussies en gezond verstand en dat soort zaken. Maar dat is niet zo. Ze zijn redeloos en reddeloos en zitten diep in het kamp van de problemen, bij extreemrechts en de plotters. (Hoewel ik net een verhaal las van iemand die er weer uitkwam en nu probeert collega-plotters te bereiken). Ik heb hem aangehouden als ‘vriend’ om af en toe terug te trollen, maar ook omdat ik zo een flard meekrijg van wat er leeft en rondgaat in die wereld. Het is tamelijk weerzinwekkend.

Bert begon met de gebruikelijke twijfels over de corona-aanpak door onze autoriteiten. Hij sloeg vervolgens steeds meer door met het standpunt dat corona/covid helemaal niet bestond en dat vaccinatie levensgevaarlijk is. Maar tegenwoordig, post-corona, houdt hij zich bezig met het verspreiden van allerlei vage statistieken dat klimaatverandering ook niet zou bestaan en dat extreemrechtse partijen als FvD de enigen zijn die nog opkomen voor ‘de vrijheid’. Het wordt massaal gedeeld door zijn vrienden, en andersom deelt hij de hele dag dit soort politieke porno. Wat je noemt steil naar beneden.

Door dit soort wappies te volgen, kun je duidelijk zien hoe het inmiddels werkt op sociale media. Er wordt een geheel nieuwe parallelle werkelijkheid geconstrueerd, waar steeds meer mensen in gaan geloven die niet meer het idee hebben dat er ook maar iets gecheckt moet worden maar alles klakkeloos doorpompen wat ze langs zien komen en hun nieuwe geloof bevestigt. Gisteren had voormalig kameraad Bert twee pareltjes. In de ene ‘meme’ werd gesteld dat arme mensen niet op vakantie gingen maar gelegaliseerde vluchtelingen wel en dat dat niet normaal gevonden mocht worden. Oftewel een klassieke neofascistische frame van ‘witte armoede’ op het bord schuiven van vluchtelingen. En dat voor iemand die niet zo lang geleden met je mee op actie ging en demonstreerde voor allerlei progressieve zaken (Bert komt uit de anti-kernenergiebeweging).

De tweede facebookpost was minstens zo problematisch. Bert meldde zijn volgelingen dat ‘de kandidaat van de grootste oppositiepartij in Duitsland’ (hij bedoelde de extreemrechtse AFD) ‘om zijn leven lag te vechten na een aanslag’. Waar hij dat feit vandaan haalde zette hij er niet bij, maar ik ging even internet op en las dat er een AfD-aanvoerder onwel was geworden en even in het ziekenhuis opgenomen (inmiddels alweer thuis) na vage klachten over dat hij misschien wel een stiekeme injectie had gekregen, waar echter geen enkel bewijs voor was.. Autoriteiten verklaren dat ze geen enkele aanwijzing hebben dat er iets gebeurd is en zijn eigen bewakers verklaren dat ze niets gezien hebben. Zondag zijn er verkiezingen. Maar voor Bert is het verhaal duidelijk en kan het pompen beginnen.

Laatst had ik Bert gewezen op het nieuwe boek Dubbelganger van Naomi Klein, een diepgravend onderzoek naar slachtoffers van konijnenholen.

Maar Bert had dat in een fb-post al heldhaftig neergesabeld: Klein zou zelf onderdeel zijn van de elite en moest haar mond houden. Het boek lezen is de elite dienen. Bert werd bijgevallen door zijn FB-vrienden, waaronder ik nog een aantal voormalige linkserikken ontwaarde, en ze waren het er over eens dat Forum voor Dysenterie de enige hoop voor de toekomst betekende. De nieuwste fake-nieuws campagne in die kringen is dat de A12 blokkeerders allemaal goed betaald worden voor het actievoeren, waarbij geenstijl en Ongehoord voor de bijbehorende beelden zorgt. (Voor de niet kijkers onder ons: ON is een tv zender op de publieke omroep die elke dag fascisten in het programma opvoert en elke dag verklaart dat klimaatverandering/stikstof geen probleem is en dat het land overspoeld wordt met criminele vluchtelingen). Dit soort onzin voedt echter wel de meute aan doorgesnoven hooligans die bereid is om de actievoerders te lijf te gaan. En dat is dan ook de functie van het sprookje.

Er wordt vaak verzekerd dat het uiteindelijk wel weer over zal gaan. Ooit maakten we ons zorgen over de opkomst van new age en sektes als bagwan enzo en dat is ook weer overgewaaid (na heel veel slachtoffers gemaakt te hebben, en veel mensen geld uit de zak geklopt te hebben voor het opladen van hun aura/kristallen piramide). Maar misschien wordt het allemaal wel steeds erger en zijn juist die vroegere new agers nu allemaal in dat wappie-kamp terecht gekomen? Ik heb in ieder geval tijdens de corona-commotie gruwelijke beelden gezien van anti-vaccinatiebijeenkomsten waar de yogamatjesfractie en extreemrechts gezellig samen op het podium stonden.

Dat politiek, wetenschap en media, die doorgaans tegenwicht zouden moeten bieden aan desinformatie en complotgeloof, steeds meer ruimte verliezen, is evenzeer verontrustend. Het is, dat complot geloof ik dan wel, de uitkomst van neoliberaal marktsisme. Corporate power heeft alles gecorrumpeerd en extreemrechtse wappies maken daar gebruik van door de mensen die zich belaagd voelen te mobiliseren voor hun eigen agenda. Linkse bewegingen staan voor de taak om daar een antwoord op te vinden. Maar ze hebben moeite om dat te doen zonder onomwonden partij te kiezen voor diezelfde politiek, wetenschap en media, die voor een groot deel de heersende macht hebben ondersteund. Ziedaar het landschap waarin de konijnenholen floreren.