Teufel dood

Op 6 juli jongstlden is Fritz Teufel overleden in Berlijn. Hij werd 67 jaar oud en voor zover ik weet is er in geen enkele Nederlandse media aandacht aan besteed. In Berlijn/Duitsland was dat gelukkig wel anders, maar er was een tijd dat Teufel en zijn 'umherschweifende Haschrebellen' ook in Nederland beroemd waren.

Fritz Teufel is/was een van de mensen die ervoor gezorgd hebben dat de 'jaren '60' daadwerkelijk plaatsvonden. En hij was - samen met Abbie Hofman in de VS - de allergrappigste. Het aantal nauwelijks te geloven anekdotes over inventieve politieke acties waar Teufel bij betrokken was, en waarvan hij meestal de bedenker was, is niet te schatten. Het is verleidelijk om hier te beginnen met ze te beschrijven, maar dan is het einde zoek. Hij heeft er trouwens een boek over geschreven, dat een tijdlang ook in Nederlandse kringen tamelijk populair was: "Spassguerilla".

Maar bijzonder aan Teufel was ook dat hij niet is blijven hangen bij het eeuwig oprakelen van heldhaftige verhalen over de jaren '60. Hij deed er altijd tamelijk relativerend over, en wist altijd op te merken dat er nog steeds strijd geleverd wordt.

Wat ook anders was dan veel jaren '60 coryfeeën elders die vaak in het pluche terecht kwamen, was dat Teufel en zijn bentgenoten in de jaren '70 verder gingen met revolutie maken en te maken kregen met snoeiharde repressie. Een deel van Teufel's faam heeft dan ook te maken met zijn optreden tijdens rechtszaken, dat vaak even briljant was als dat het hem extra gevangenisstraf opleverde wegens 'belediging van de rechterlijke macht'. Zelfs in de gevangenis was Fritz Teufel niet te stoppen en organiseerde hij bijvoorbeeld eens tijdens een landelijke actiedag voor Vietnam dat een groot deel van de gevangenen die dag meestaakte.

De misschien wel meest legendarische 'daad' die Teufel op zijn geweten heeft, is dat hij vijf jaar in de gevangenis gezeten heeft voor een misdaad die hij niet alleen niet gedaan had, maar waarvan hij ook wist dat hij dat bewijzen kon. Hij werd ervan beschuldigd betrokken te zijn geweest bij de geruchtmakende ontvoering van de toekomstige burgemeester van Berlijn Peter Lorenz in 1975. Lorenz werd vrijgelaten in ruil voor de vrijlating van een aantal politieke gevangen, waarna een stel activisten waaronder Teufel opgepakt werden. Maar Fritz was tijdens de ontvoering helemaal niet in Berlijn en werkte elders in het land in ploegendienst in een fabriek. In 1980, in laatste beroepsinstantie, toverde Teufel letterlijk zijn 'B-libi' uit de hoge hoed en getuigen die het konden staven. De aanklager had kort daarvoor 15 jaar tegen hem geëist. Teufel wachtte zo lang met zichzelf vrijpleiten omdat hij daarmee meende te kunnen bewijzen hoe mensen in Duitsland zonder bewijs veroordeeld worden. Bovendien, redeneerde hij, was hij anders toch wel veroordeeld wegens verboden wapenbezit of ondersteuning van de verboden 'beweging van de 2e Juni'. Dus pas toen de maximum straftijd voor die twee vergrijpen was verstreken, kwam hij tot ieders verrassing met zijn B'libi en moest meteen vrijgelaten worden.

In de jaren '80 kon je Fritz Teufel als fietskoerier en tevreden roker regelmatig in Berlijn tegenkomen op straat. In de jaren '90 kreeg hij de ziekte van Parkinson, wat voor hem betekende dat hij steeds meer kromgetrokken op de fiets zat. Hij ging tot het laatst door met fietsen, en pingpongen.

In de Tagesspiegel, overigens allerminst een linkse krant, stond zijn laatste interview, vlak voor zijn dood. De Tageszeitung, waar hij een tijd voor schreef, schreef een artikel over hem bij zijn dood.
Of de oerdegelijke Suddeutsche. En de mooiste titel in Die Zeit: 'Clown mit Schrotflinte' (Clown met Hagelgeweer). Markus Mohr rakelt  in de Junge Welt een andere kant van Teufel op. Hij merkt op dat actievoerders als Teufel posthuum vaak neergezet worden als leuk en aardig, maar dat daarbij vergeten wordt dat ze soms ook andere methodes moesten benutten. Hij verhaalt daarom hoe ze een keer midden tijdens een proces de openbare aanklager aanvielen en letterlijk een blauw oog sloegen.