Openheid = Spionage

In Zweden gaat per 1 januari 2009 een nieuwe wet van kracht: het massaal afluisteren van alle elektronische communicatie. Het overheidsorgaan FRA kwam enkele maanden geleden met het controversiële wetsvoorstel en heel Zweden was warempel in rep en roer. Officieel is de wet is alleen bedoeld om alle communicatie te controleren die de landsgrenzen overschrijden. Alsof je privacy ophoudt bij de grens. Maar praktisch gezien is het Internet bijna altijd grensoverschrijdend.

Wat de wonderbaarlijke technologie ons ook belooft, het wordt toch vaak bestuurd door individuen die stiekem uit zelfbeheer kunnen handelen. Wie weet absoluut zeker wat er met alle geregistreerde gegevens gebeurd? Wie kan ons een toekomst garanderen zonder overheid met kwade bedoelingen? Of wie kan ons garanderen dat zulke informatie niet uiteindelijk in de handen komt van de rijke industrie?

Het massaal afluisteren is echter niets nieuws, het wordt al sinds de jaren tachtig en negentig door alle industriële landen toegepast. Het grote Afluister project Echelon onder leiding van de VS was zelfs door de EU zeer scherp veroordeeld maar blijkbaar besliste het Europese Comité dat je technologie niet tegen kan houden en moet je uit noodzaak ook maar gaan meedoen. En als alles straks gelegaliseerd is, dan kan de regering met trots zeggen: we hebben een democratie gebaseerd op openheid.

Interessant was het om te horen hoe mensen reageerden op het consequent spioneren van de overheid op de burger.

Een collega op mijn werk haalde haar schouders op en vertelde mij dat ze niets te verbergen had en dat iedereen haar emails mocht lezen. Ik vroeg haar of ze wist of haar kinderen misschien iets te verbergen hadden. Ze meende als dat zo was, en het zou iemand anders schade kunnen brengen, dan had ze graag de mogelijkheid willen hebben om daar achter te komen.

Ik vroeg hoe ze van tevoren zou kunnen weten of ze schade zouden veroorzaken. Misschien is je kind wel homoseksueel, of feminist, of anarchist, of alle drie en schaden ze jouw opvattingen. Ze verzekerde me als dat het geval was, ze niets had te vrezen want zoiets was volkomen acceptabel, al fronste ze een beetje bij het woord anarchist.

Ik legde uit dat als de regering - nu of in de toekomst - besluit dat bijvoorbeeld zulke mensen minder rechten hebben en bijvoorbeeld niet mogen reizen naar bepaalde landen. Of wat als werkgevers liever niet zulke mensen willen aannemen? Privépersonen mogen van zo’n databank geen gebruik maken, verzekerde ze me en reizen naar het buitenland was geen enkel probleem als je niets te verbergen hebt.

Wat als je werkgever de overheid zelf dan is, vroeg ik. Ze haalde haar schouders op. En als je naar het meest vrije land in de wereld wilt reizen, vanaf vrijdag begint de VS met het uittesten van ESTA (Electronic System for Travel Authority), waar reizigers naar het beloofde land zich vooraf op een website moeten registreren en schrijven over hun mentale en lichamelijke gezondheid, criminele achtergrond, drugsverslaving en allerlei andere sappige details over je privéleven.

Zweden is één van de 27 landen die volgend jaar verplicht hier aan moet meedoen. Waren we hier in de jaren zeventig en tachtig niet heel erg tegen toen we gelijkaardige verhalen hoorden uit Oost-Duitsland en Rusland?