Geheime Europese regels onwettig

Het is voor degenen onder ons die wel eens een vliegtuig instappen inmiddels gesneden koek. Lotion, tandpasta, een drinkflesje, lenzenvloeistof, parfum: het mag het vliegtuig niet meer in. Terrorisme, u weet wel. Veiligheidsbeambten beschikken over lange lijsten met verboden spullen. Daaronder vallen ook tennisrackets, zo ondervond een Oostenrijker die in Wenen het vliegtuig wilde nemen. De Oostenrijker was op zijn zachtst gezegd not amused en wilde die lijst met verboden spullen wel eens zien. Maar dat kon niet. De lijst was namelijk geheim. Daarop stapte hij naar de Oostenrijkse rechter met de interessante vraag: zijn burgers gehouden regels die ze in het geheel niet kúnnen weten, na te volgen? De Oostenrijkse rechtbank speelde de vraag door aan het Europese Hof van Justitie.

De advocaat-generaal bij het Europese Hof heeft inmiddels het antwoord gegeven: geheime regels zijn onwettig. Met het Europese Verdrag in de handen stelde de advocaat-generaal dat de Europese Unie verplicht is om wetten en regels die de burger binden altijd openbaar te maken. Dit is niet alleen vereiste van democratische transparantie en openbaarheid van bestuur, maar ook een vereiste omdat burgers moeten kunnen weten welke handelingen wel en niet verboden of anderszins gereguleerd zijn. Dat had de Europese Commissie zelf ook wel kunnen bedenken, ben je geneigd te denken. Toch probeerde de ambtenaren de advocaat-generaal nog op andere gedachten te brengen. De onderliggende regels waren namelijk wel gepubliceerd, alleen de annex waarin de verboden spullen stonden opgesomd niet. Met dat argument maakte de advocaat-generaal ook korte metten. Als we deze redenering zouden volgen, zou de Europese Commissie wel heel makkelijk onder het vereiste van openbaarheid kunnen uitkomen. Niet dus.

De advocaat-generaal deelde vervolgens nog een gevoelige tik uit. Hij vond het niet genoeg om de Europese regels ongeldig te verklaren. Hij koos voor de zwaarste sanctie die in de Europese wetgeving te vinden is: de regeling moet als niet-bestaand worden beschouwd. Geheime wetgeving is zo flagrant in strijd met de uitgangspunten van een democratische rechtsorde, dat het domweg niet getolereerd kan worden. De regels gaan dus niet simpelweg de justitiële vuilnisbak in, ze hebben gewoon nooit bestaan.

Het Europese Hof moet zich nog officieel over de zaak uitspreken. De opvattingen van de advocaat-generaal zijn in feite een advies, dat echter meestal wordt overgenomen door het Hof. Als het Hof dat deze keer ook doet, wordt in ieder geval één deeltje van de Europese antiterrorismeregels afgeschoten. Toch handig, zo'n Hof