Een nieuwe NSU?

Veel aandacht trok het niet, maar het klinkt als het scenario van een film; een netwerk van elite-soldaten dat zich voorbereidt op de ineenstorting van het gezag, dodenlijsten maakt, en uitkijkt naar ''Dag X'' wanneer zij met bruut geweld de orde zal herstellen.

In november publiceerde de Duitse krant Taz een artikel over het ''Schaduwleger van Hannibal''. Hannibal was het pseudoniem van een organisator van een chat-groep van zogenaamde ''preppers''. Preppers zijn mensen die denken dat de ineenstorting van de maatschappij nabij is en zich voorbereiden op het uitbreken van chaos en geweld. Ze leggen noodvoorraden aan en richten schuilplaatsen in. Dat klinkt redelijk onschuldig maar vaak spelen allerlei rechtse samenzweringstheorieën over een machtsgreep door een ''linkse elite'' of een islamitische invasie een hoofdrol in deze fantasieën.

In november 2017 werden in Duitsland huiszoekingen gedaan omdat er binnen de ''prepperscene'' dodenlijsten zouden circuleren. Een deel van de scene was tot de conclusie gekomen dat de verwachte crisis de gelegenheid zou zijn om de mensen die zij als hun vijanden zien uit de weg te ruimen. Of misschien moet die crisis wel uitgelokt worden om deze ten volle te kunnen benutten. De verdenking is dat deze preppers plannen maakten voor het ''arresteren'' of vermoorden van linkse politici en activisten. Door middel van aanslagen op vluchtelingen zou bovendien een spiraal van geweld ontketend moeten worden. Het onderzoek hiernaar loopt nog steeds. Hannibal was een centraal figuur in dit wereldje.

Het verhaal wordt nog vreemder: Taz onthulde dat Hannibal lid was van de Kommando Spezialkräfte (KSK) – een elite-eenheid van het Duitse leger. Hanibal was daarnaast voorzitter van een vereniging die voormalige KSK-commando's helpt bij het zoeken naar een baan in de civiele wereld. Die contacten waren gebruikt voor het creëren van een netwerk waarin volop gespeculeerd werd over wie op Dag X allemaal vermoord zou moeten worden. Dat was nog niet alles; het leek erop dat Hannibal gewaarschuwd werd voor komende huiszoekingen – door de Duitse inlichtingendienst. Hannibal was namelijk informant voor de inlichtingendienst met als het taak het leveren van informatie over extreem-rechtse tendensen in de prepperscene.

Dit is niet de eerste keer dat er twijfel is over wie nu eigenlijk wie gebruikt; de inlichtingendienst die via informanten gevoelige informatie verzamelt, of extreem-rechts dat profiteert van de bescherming en middelen die informanten genieten. Tijdens het onderzoek naar de nazistische terroristen van de NSU werd bijvoorbeeld de getuigenis gehoord van Tino Brandt. Brandt is een voormalig activist van de extreem-rechtse partij NPD. In 2001 onthulden Duitse media dat hij een betaalde informant was van de inlichtingendienst. Tussen 1994 en 2001 zou hij omgerekend meer dan 100.000 euro ontvangen hebben – geld dat hij vervolgens in de nazi-scene pompte waar de NSU uit voortkwam. Het dossier over Brandt's activiteiten als informant was een van de NSU-gerelateerde dossiers die begin 2012 spoorloos verdwenen of vernietigd werden als gevolg van ''administratieve fouten''.

Het is ook niet de eerste keer dat mensen die geacht worden terrorisme te bestrijden, verdacht worden van extreem-rechtse connecties. In augustus vorig jaar ontving de advocate Seda Başay-Yıldız doodsbedreigingen die ondertekend waren met ''NSU 2.0''. Başay-Yıldız heeft onder andere de familie van een van de slachtoffers van de NSU bijgestaan. De bedreigingen bevatten vertrouwelijke informatie over haar. Tijdens het onderzoek stuitte de recherche op vijf politie-agenten die online plaatjes van swastika's en Hitler deelden, en bleek dat om onduidelijke redenen vanaf het politiekantoor informatie over Başay-Yıldız opgevraagd was. De vijf zijn op non-actief gesteld, maar halverwege januari ontving Başay-Yıldız nieuwe doodsbedreigingen voorzien van informatie die vertrouwelijk zou moeten zijn.

Volgens Taz hebben ondertussen bij verschillende (voormalige) leden van de KSK huiszoekingen plaatsgevonden. De Duitse inlichtingendienst verklaart echter dat er ''sinds 2012'' geen KSK-soldaten zijn die zij als ''extremist'' erkennen. Volgens Tobias Pflüger, defensiespecialist voor Die Linke, zijn de criteria van de inlichtingendienst veel te laks; ''zelfs neonazi's die 'Sieg Heil' roepen voldoen er nog niet aan''. Hij vreest dat er zich binnen de strijdkrachten netwerken vormen van soldaten met extreem-rechtse opvattingen.

De Dag X van Hannibal is een fantasie, maar wel een gevaarlijke. Zoals de NSU opnieuw liet zien, kan ook een klein aantal fanatici vreselijke misdaden begaan. En een van de redenen waarom het zo ver kon komen, en de NSU zo lang kon opereren, was omdat de dreiging van militante nazi's niet serieus genomen werd. De onthullingen omtrent de NSU waren echter aanleiding om het eigen straatje schoon te vegen en informatie weg te moffelen, en er lijkt weinig verbeterd te zijn.

Alex de Jong