Skip to main content
  • 21 december 2010

De wereld na WikiLeaks / Cablegate

Taco van Dommels

Nooit eerder hebben de Verenigde Staten geprobeerd om de verspreiding van informatie zo publiek via zware politieke druk te voorkomen: dit nooit meer. Die pogingen zullen de komende maanden ook hun effect hebben op internetregulering. Overheden zullen Cablegate aangrijpen om hun greep op het internet te versterken. Er zullen wetten worden geïntroduceerd om domeinnamen en IP-adressen makkelijk te kunnen blokkeren op wereldwijde schaal. Er zal druk worden uitgeoefend om hosting providers makkelijker informatie off-line te laten halen. Het zal financiële dienstverleners moeilijker worden gemaakt om de publicatie van controversiële informatie te faciliteren. En er zal worden geprobeerd om de controle van de inhoud van internetverkeer te vergemakkelijken door middel van deep packet inspection. Het meest pessimistische scenario is dat de Chinese Great Firewall een blauwdruk wordt voor het wereldwijde internet.

De beweging voor internetvrijheid zal groeien

Het is echter de vraag of internetgebruikers deze ontwikkeling zomaar zullen accepteren. Meer internetgebruikers zullen zich door Cablegate realiseren dat het internet afhankelijk is van private tussenpersonen met hun eigen belangen, die niet altijd in overeenstemming zijn met de belangen van de internetgebruiker. Dit hangt samen met de conclusie van de Electronic Frontier Foundation naar aanleiding van Amazon's beëindiging van haar diensten aan WikiLeaks: "Online speech is only as strong as the weakest intermediary". De beweging om de macht van tussenpersonen op internet aan banden te leggen zal groeien.

Commentatoren wijzen bovendien op de ironie dat de Verenigde Staten het gospel van de free flow of information in China predikten en nu de verspreiding van de ambassadeberichten koste wat het kost proberen te voorkomen. Deze pogingen hebben vooral een averechts effect: honderden klonen van WikiLeaks schoten als paddestoelen uit de grond (en sympathisanten namen ook hun toevlucht tot illegale methoden, zoals technische aanvallen op PayPal en Amazon). Veel internetgebruikers zullen zich dan ook ongetwijfeld kunnen vinden in de conclusie van John Naughton in The Guardian: "Live with the WikiLeakable world or shut down the net. It's your choice".

Overheden zullen hun informatie beter gaan beveiligen

Maar als dat klopt dan is de vraag: hoe kunnen overheden informatie die terecht als vertrouwelijk is geclassificeerd beschermen in een WikiLeakable world? Hier kan inspiratie worden geput uit het debat over de bescherming van de vertrouwelijke gegevens van burgers. Bits of Freedom en andere organisaties waarschuwen al langer: informatiebeveiliging is bijzonder complex en als iets op internet staat kan publicatie niet meer worden tegengehouden. De overheid moet daarom terughoudend zijn met de opslag van vertrouwelijke gegevens over haar burgers, en de gegevens die ze opslaat moet ze goed beveiligen.

Tot nu toe werden deze waarschuwingen grotendeels genegeerd, met als dieptepunt ex-staatssecretaris Heemskerk, die zich stoorde aan de 'privacyparanoia': "Het lijkt alsof de privacy-angst bij digitale zaken veel groter is dan bij papieren zaken. Maar een papieren dossier in een ziekenhuis kan ook gekopieerd worden". Deze naïeve spin klinkt na Cablegate oorverdovend hol. WikiLeaks toont aan dat het kopiëren van digitale informatie wel degelijk iets anders is dan het kopiëren van papieren informatie. De beveiliging van informatie zal zich in bijzondere aandacht mogen verheugen.

Dat betekent echter niet dat de overheid al haar informatie beter moet beveiligen. Waar de overheid ten aanzien van gegevens over burgers terughoudend moet zijn met de opslag, zou de overheid ten aanzien van 'eigen' gegevens juist terughoudend moeten zijn met vertrouwelijke classificatie. Met andere woorden: de overheid moet minder informatie als geheim aanmerken, maar terechte geheimen beter beveiligen.

Publiek debat over geheimhouding en informatievrijheid

Wat ook zij van de wenselijkheid van de aanpak van WikiLeaks in Cablegate: het publiek debat over de verhouding tussen geheimhouding door de overheid en informatievrijheid zal breder worden gevoerd. Journalisten, onderzoekers en organisaties als Bits of Freedom merken al jaren dat de Nederlandse en Europese overheid wordt gekenmerkt door een hardnekkig gebrek aan openheid. De geleidelijke publicatie van een kwart miljoen ambassadeberichten is voor sommigen te veel van het goede. Maar door Cablegate zullen meer mensen zich de vraag stellen of in een goed functionerende democratie de overheid niet meer openheid zou moeten betrachten, of burgers het recht hebben om informatie over de overheid met elkaar te delen en waar de grenzen van die informatievrijheid liggen.

Beter laat dan nooit.