Deuk in het JSF-frame

Onlangs sprak ik met twee journalisten over een onderwerpskeuze voor een  TV-programma. Terloops kwam ook de JSF ter sprake. Dat komt wel vaker voor. Maar dat ik nog sprak over de door tegenslagen geteisterde JSF/F-35 verbaasde hen.

Dat er al zo'n vijfentwintig jaar aan de straaljager wordt gewerkt, maar er inmiddels pas moeizaam een paar testvliegtuigen zijn gebouwd en dat de grootste records gebroken worden op het gebied van budgetoverschrijdingen en projecties van onderhoudskosten, doet amper af aan het beeld van Amerikaanse degelijkheid. Dat is een knap staaltje van framing door een machtig gezelschap bestaande uit belangrijke delen van de Amerikaanse overheid, wapenfabrikant Lockheed Martin, denktanks en de vrienden die koste wat het kost juist dat vliegtuig willen hebben.  

Als je moet bezuinigen zou het zinvol zijn ook naar andere opties te kijken. Er  is bijvoorbeeld de goedkopere SAAB Gripen. De Gripen is een vliegtuig dat met oog op export wordt gemaakt samen met Britisch Aerospace Systems (BAES), een wapenfabrikant uit de wereldwijde top drie qua omzet op het gebied van bewapening. Niet het product van een soort knutselclubje. Er is inmiddels een heel contingent aan landen die de Griper hebben. Zweden, Tsjechië, Hongarije, Zuid-Afrika, Thailand en de Engelsen gebruiken hem als opleidingsvliegtuig. Het vliegtuig dingt nog mee in competities in een  aantal Oost-Europese landen en Brazilië.

Dan is er ook nog de European Fighter Aircraft (EFA) of Typhoon. Alleen al het woord European doet de buiken schudden. Maar soms rolt er toch ook een een wapen van de band waar europees voor is gezet. De EFA wordt gebruikt in het Verenigd Koninkrijk, Italië, Spanje, Oostenrijk en Saoedi Arabië. Dat is voorwaar geen min lijstje. Het werd onlangs ook nog eens ingezet voor aanvallen op Libische  doelen en kan zich nu tooien met de hoofdprijs voor een marketeer in wapentechnologie: combat proven. 

Ook India gaat Europees kopen. Het land heeft besloten EFA te kiezen voor de vernieuwde luchtvloot. Het gaat in eerste instantie om 126 exemplaren, maar de verwachting is dat Delhi uiteindelijk tweehonderd jachtvliegtuigen van het gekozen type zal kopen. De afvallers zijn Boeing (F/A-18) en Lockheed (F-16) uit de VS, United Aircraft Corp (MIG-35) uit Rusland en Saab (Gripen). De financiële omvang van de order is ruim tien miljard euro. Technologie-overdracht voor binnenlandse productie zou wel eens een belangrijke rol in de afweging gespeeld kunnen hebben: India wil na de levering van de eerste toestellen zelf de productie in handen nemen.

De VS hebben het niet zo op technologie-overdracht. De aankoop heeft weinig met veiligheid, maar meer met het prestige en de militaire ambities passend bij een regionale supermacht te maken. Ook in India kan je andere bestemmingen voor miljarden euro's bedenken. Voor de veiligheid zou een verdeelsysteem voor voedsel, het verlichten van de armoede van de allerarmsten veel belangrijker zijn. Maar dat buiten beschouwing gelaten, maakt dit verhaal duidelijk dat het aanbod breder is en dat bovendien Europese vliegtuigen ook een eerste keus kunnen zijn.  

De Amerikaanse ambassadeur in India, Timothy Roemer, die voor Lockheed en Boeing heeft gelobbied zegt: “We zijn zwaar teleurgesteld door dit nieuws. We kijken er naar uit om de militaire samenwerking met India uit te breiden en voort te zetten. We willen dat de Verenigde Staten onze militaire partners op aarde kan voorzien van 's werelds meest geavanceerde en betrouwbare technologie."  Deze mooie woorden kunnen toch niet verhullen dat er een flinke deuk is geslagen in dit beeld.

Maar Den Haag wil gewoon de JSF, deuk of niet.