De financiers van de oorlog

Persoonlijke herinneringen zijn getekend, zo niet vertekend. Historische vergelijkingen zijn kwetsbaar, zo niet gekunsteld. De actualiteit kan beide oproepen, zo niet opdringen. De dagelijkse oorlogsbeelden van verwoeste steden, straten en gebouwen, van verslagen ouderen, wanhopige ouders en ontheemde kinderen raken me heel direct en hebben geen politieke verklaringen nodig. Ongewild en misschien met enige schaamte – was het wel zo erg – blijken bepaalde jeugdherinneringen ineens springlevend.

Oktober 1944 stuurden de Duitse bezetters raketten met straalmotoren naar Londen onder meer vanuit het Rijswijkse Bos dat zo'n halve kilometer van ons huis lag. Het donderende geluid van deze V-1 en V-2 (Vergeldungswaffe) kenden we, ook dat gierende en fluitende van een mislukte explosie die kort daarna neerstortte. Toch speelden we buiten, ook toen de knal twee straten verderop eindigde. Dertien doden en huizen in puin. Wekenlang binnenblijven en de school gesloten.

Maart 1945 lieten Engelse vliegtuigen bommen op het Haagse Bezuidenhout vallen. Bedoeld voor de V-2 lancering in het Haagse Bos dat een ietsje noordelijker lag. Vijfhonderdvijftig doden en een platgeslagen woonwijk. Een week daarvoor had ik bij een tante gelogeerd in een huis dat ik nooit meer heb teruggezien, evenmin als de lieve tante. Het toeval wil dat ik in de jaren 1950-1956 naar het lyceum aan de Bezuidenhoutseweg ging. De kaalslag zagen we elke dag, tot in de jaren zestig lag een deel van de wijk nog steeds braak.

Met z'n allen

De informatiestromen over de Russische oorlog, met generaals als nieuwe bekende Nederlanders en commercials over uitbreiding van 'de defensie', vallen op door veronderstellingen, speculaties en propaganda. Zowel over de wederzijdse vorderingen, de slagkracht en omvang van het wapentuig, de aantallen soldaten en vluchtelingen, als over de reikwijdte van de oppositie in Rusland. Totaal onbesproken blijft dat de vroegere grote vijand, de Sovjet-Unie, hoe stalinistisch ook, rustte op een niet kapitalistische economie, terwijl een mogelijke Derde Wereldoorlog uitgevochten wordt tussen kapitalistische staten en bondgenootschappen. Oftewel: welke kapitalistische orde zal zegevieren, de Russische/Chinese of de Amerikaanse/Westerse? En wat betekent dat voor wat vroeger de 'derde wereld' heette?

Omvangrijke vraagstukken, vol best wel wat vraagtekens over de Nederlandse betrokkenheid bij al deze ellende.

Om te beginnen een standpunt van de president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot. Gegeven de voor de koopkracht schadelijke stijging van de energie- en grondstoffenprijzen die mede ten gevolge van de oorlog niet te vermijden is, moeten we accepteren dat we met z'n allen een stukje armer zijn geworden (de Volkskrant, 18 maart 2022). Onder anderen Rutte stond te popelen met zijn instemming. Knot, zijn positie als beteugelaar kennend, vervolgt met: '… er blijft zeker incidentele ruimte voor hogere lonen vooral in de economische sectoren die ondanks de pandemie stevige winstgroei hebben gekend'. En dan bedoelt hij niet de invoering van ´stevige´ winstbelastingen, laat staan het binnenhalen van de massale winsten uit de farmaceutische sector die nog steeds juicht over de succesvolle bescherming van de patenten. Met z'n allen een stukje armer, ook deze president is wereldvreemd. Om precies te zijn niet van de wereld waartoe hij behoort.

Politiek en economie

Knot was nog niet klaar. Hem werd gevraagd naar het geringe effect van de sancties door Nederlandse financiële instellingen, geheten: 'de bevriezing van de Russische tegoeden'. Dat de eerdere geringe zes miljoen tot zo'n vierhonderd zou oplopen, is hier niet de kwestie. Wel de rechtvaardiging met de verklaring dat in Nederland de toegang tot die fondsen, via banken bijvoorbeeld, nu eenmaal beperkt is door de trustkantoren, beter bekend als brievenbusfirma's. Zij beheren de tegoeden namens andere bedrijven en hebben het geld niet 'in handen'. Een kwalijke 'Zuidas'-constructie die als nationaal verdienmodel gekoesterd wordt en ook nog eens druk bezig is de sancties netjes te ontduiken. Met als gevolg dat bijvoorbeeld het Belgische succes van de sancties, vele miljarden, onbereikbaar is.

De sancties leggen ook de wederzijdse afhankelijkheid bloot van de Russische en Europese economie, waaronder de Nederlandse. Met name de door Rusland geleverde productie en distributie van gas en olie treffen onder meer Duitsland en Nederland direct. Dat is de ene kant. Aan de andere kant steunden Nederlandse banken en bijvoorbeeld pensioenfondsen al decennialang de Russische bedrijven via onder meer staatsobligaties. Wat schematisch samengevat: Europese/Nederlandse beleggers en ondernemers financierden de Russische oorlog. Hun Russische collega's verkochten zeer lucratief onmisbare economische voorzieningen die door de sancties inmiddels het sociaal bestaan van velen onder druk zetten. Aan beide kanten zijn de gevolgen voor de bevolking van de oorlog en de sancties ingrijpend: een algemene daling van de levensstandaard die een groeiend aantal mensen raakt.

Kortom, politiek gezien werd Rusland bepaald niet geliefd, economisch een uiterst nuttige partner. Een scheiding die op de korte termijn ´bemiddeld´ wordt door een oorlog. Alle reden om de oppositie in Rusland te steunen. Het nieuwscordon dat haar tracht op te sluiten, moet toch met de nieuwste digitale ´pamfletten´ te slopen zijn.