Aspecten van Aspekt

Om uitgever te worden ging je vroeger naar school. In Amsterdam had je de Vakopleiding Boekenbranche. Ik heb er nog eens een zaterdagochtend doorgebracht op een kennismakingscollege. Mijn medestudenten waren allemaal mannen, de docenten ook. Misschien was dat de reden waarom ik van de opleiding afzag. Maar het kan ook zijn dat de sfeer een beetje teveel naar geld rook. Uitgeven kost namelijk een lieve duit.

De Vakopleiding Boekenbranche is niet meer wat deze geweest is, een uitgever-in-spé doet vandaag een vage opleiding in media-kunde of zoiets, maar aan uitgeven kleeft nog steeds geld. Of eigenlijk: het geld is, ook in de wereld van boeken en bladen, steeds belangrijker geworden. Voorheen, en dan praat ik nogmaals over de vorige eeuw, vond een uitgever het ook nog wel van belang dat je familie van adel was. Of net als hijzelf, in een kamp had gezeten.

De schrijver van vandaag ontmoet zijn uitgever echter niet meer. Het vak is de digitale snelweg opgereden. De uitgever geeft je geen voorschot om op een zolderkamertje aan je manuscript te kunnen werken maar een computerprogramma waarin je je meesterwerk kunt intikken, opslaan en aan hem sturen. Mits aan de enige voorwaarde is voldaan: je betaling. Jazeker, de wereld heeft zich omgedraaid: de kunstenaar wordt niet gehonoreerd maar betaalt zelf.

Deze werkwijze heet Printing on Demand: je bepaalt dus zelf hoeveel boeken je laat drukken. Voor- en nadelen zijn duidelijk. Het is net als met seks met jezelf: het lucht voor eventjes op maar het bevredigt toch niet echt. Je ziet je eigen werk een keer op echt papier met een echte omslag eromheen. Maar je moet je eigen boek verkopen. Je doet dus in feite zelf wat je uitgever vroeger voor jou deed maar desalniettemin betaal je hem ook nog es.

De bedragen die bij PoD over de bank gaan zijn niet misselijk. Vijfhonderd piek voor tien boekjes ben je zomaar kwijt. Meestal mag je dan nog niet eens plaatjes in het boek zetten en ook komt het veel voor dat de vormgeving van de omslag van je boek van tevoren is vastgelegd. Wil je dat de uitgever zich toelegt op diens core-business – het lezen en beoordelen van je manuscript – dan geeft die niet thuis of laat je daarvoor extra dokken.

PoD is dus genaaid worden. Maar de overtreffende trap van naaien, naaier is Uitgeverij Aspekt.

Bij PoD weet je, of zou je kunnen weten, dat je een kat in de zak koopt. Je gaat weliswaar voor een paar honderd euro het schip in maar je krijgt een schoenendoos vol boeken en je mag zelf zien wat je daarmee doet. Uitgeverij Aspekt evenwel ontkent en verbloemt dat het om PoD gaat. Het bedrijfje in Soesterberg laat je een veelvoud van vijfhonderd euro "mede-investeren" zoals het dat zelf noemt, en laat vervolgens volstrekt in het duister wat het in ruil voor dat giga-bedrag doet.

Ik heb aan Aspekt in totaal vijfeneenhalf duizend euro gefourneerd, dat is driekwart van mijn gemiddelde jaarinkomen, om drie boeken gepubliceerd te krijgen. Van het eerste boek heb ik zelf (tegen betaling van portokosten uiteraard) tien exemplaren ontvangen maar over de grootte van de oplage, over verkoopcijfers en over de promotie ervan heeft de uitgever, ook na herhaald aandringen van mijn kant, niets, nada meegedeeld.

Voor de twee andere boeken – in feite zou het gaan om de heruitgave van twee boeken die ik zelf ooit heb uitgegeven (in echt PoD dus....) – heb ik een contract ondertekend en betaald. Nadat ik niets meer van de uitgever hoorde en hem dus zelf maar eens belde, verwees hij me door naar zijn vader "omdat die de boekhouding doet". Vader uitgever deelde me mee dat hij inmiddels besloten had af te zien van (her-)uitgave van de twee boeken "omdat je niet betaald hebt".

De zaak ligt inmiddels op het bureau van diverse politiebureau's op de Utrechtse Heuvelrug. Laat de rechter maar licht werpen op de schimmige constructie binnen het bedrijf (met een uitgever die de contracten ondertekent maar niet weet wat zijn boekhouder doet en vice versa) en op de al even schimmige voorwaarden waaronder het bedrijf haar diensten verkoopt. Wie googelt op Uitgeverij Aspekt ziet meteen, dat dit akkefietje niet het eerste is waarmee ze te maken hebben.

Nu is dit nog een geval van notoire oplichting. Er is echter nog een aspekt aan Aspekt dat bredere aandacht verdient. Had ik het hierboven over de klassieke uitgever die bij kennismaking met "zijn" aankomende auteur checkte of deze of diens familie in de laatste oorlog wel had gedeugd, bij Aspekt krijg je daarentegen de indruk dat je om bij vader en zoon uitgever in de smaak te vallen maar beter bruin bloed in je aderen kunt hebben.

Het fonds van Aspekt staat bol van de werken en werkjes die de "menselijke" kant belichten van figuren die in '40-'45 aan Hitlers kant hun partijtje meebliezen. Van veteranen van de Waffen-SS tot de officieren van een Duitse pantserdivisie, van kampbeulen en folteraars tot collaborateurs en meelopers – zij worden ruimschoots en kritiekloos geportretteerd en geciteerd en het gevoel bekruipt je dat hier van een poging tot eerherstel sprake moet zijn.

Niemand minder dan wijlen Jan Blokker heeft dit twijfelachtige aspekt van Aspekt voor het voetlicht gebracht. "Aspekt is nog altijd een favoriet adres voor autodidacten, voor mensen als Martin Ros, die er redacteur werd, of voor iemand als Dick Verkijk, die een paar jaar geleden het ‘bewijs’ aan elkaar frummelde dat Harry Mulisch in 1941 lid van de Jeugdstorm zou zijn geweest", zo leest het in Foute burgemeesters waren eigenlijk heel goed.

Lezers, leest en lacht. Maar huivert ook een beetje....

JoopFinland