Rukje naar links?

Een paar dagen voor de gemeenteraadsverkiezingen viel ik zaterdagavond op de tv midden in de speelfilm Brassed Off, een film in de typische sociaal-realistische stijl die in de jaren negentig in Engeland meer werd gebruikt. Ik had hem al eens gezien, maar ook nu nog is het een prachtige, sociaal bewogen, ontroerende maar ook paradoxale film over Britse mijnwerkers die onder het Thatcher’ regime met vele mijnsluitingen werden geconfronteerd. Met stoflongen en al spelen de mijnwerkers in hun vrije tijd in een brassband, waar ze als ze werkloos worden ook al geen geen geld meer voor hebben.
Je ontkomt er bij het kijken naar de film niet aan om je solidair te voelen met de mijnwerkers die onder het keiharde Thatcher-regime in hun bestaan bedreigd werden. Die feitelijke solidariteit was er in de jaren tachtig in linkse kringen in Nederland ook. We waren natuurlijk tegen de sluitingen, maar hoe bewust waren we ons tegelijkertijd van het absurde ongezonde werk. Wat bovenal indruk maakte was de heroïek van de stakingen en het verzet. In veel mindere mate was er ook het besef dat het vooral om het werkloos worden ging. Vervangende arbeid kwam er niet. Daar lag de uiteindelijke tragiek van de mijnsluitingen: ziek gemaakte mensen die in de steek werden gelaten onder de neoliberale vrije marktpolitiek. Dat voelden we wel aan. Al of niet bewust.

In de NRC van dezelfde dag viel mijn oog met verbazing op de kop “Minder socialisme, meer liberalisme”. Het betrof een column van Afshin Ellian, wiens schrijfsels ik meestal maar oversla om zijn bekrompen, hatelijke toon en die vrijwel geen stuk kan schrijven zonder Job Cohen neer te sabelen om zijn ‘te softe’ beleid. Een irritante neocon dus. Maar deze kop trok m’n aandacht. Minder socialisme, waar? Hier? Ehh?
In dit stuk - geschreven dus voor de verkiezingsuitslag van dinsdag bekend was - trekt hij van leer tegen Wouter Bos, die in zijn ogen een socialistische dwaalleer predikt. Nou kan je en mag je van mij over Wouter Bos veel zeggen, maar om hem nou van socialistische idealen te ‘beschuldigen’ gaat toch wel erg ver. Ellians bewijs luidt als volgt: “ Wie geen hond heeft, moet toch hondenbelasting betalen: leve de socialistische solidariteit. Weer straft de socialist de werkende mens.”

Zo! Duidelijke taal, maar daar ben je dan ook rechtsfilosoof en dichter voor om dit soort infantiele retoriek te produceren. Tegelijkertijd sluit het natuurlijk naadloos aan bij de toon die de laatste tijd vanuit conservatieve hoek wordt gekozen tegen het opdoemende “linkse spook”, waarvan het dreigen met een “Havana aan de Rijn” nog de origineelste was. Ellian heeft vast niet naar die film gekeken ‘s avonds. Hij zou ook niet begrepen hebben dat de werkende mens juist door de vrije marktliberalen gestraft wordt.

Wouter Bos als socialist en de dreiging van een ‘linkse’ meerderheid. Ach, het zal wel. Bos zoekt liever de samenwerking met ‘rechts’ en natuurlijk zal de PvdA het huidige beleid van Balkenende cs gewoon voortzetten mocht hij in de regering belanden. Of is er iemand die serieus verwacht dat onder een kabinet Bos bijvoorbeeld de liberalisering van de huurmarkt zal worden stopgezet? Of dat we weer een solidair ziekenfonds krijgen, waarin de sterkeren voor de zwakken betalen? Nee natuurlijk. Vanwaar dan die opgeklopte anti-linkse retoriek van rechts?

Het is de frustratie dat ‘het volk’ het neoliberale sloopbeleid van de verzorgingsstaat niet waardeert, niet wil en niet beloont met tientallen zetels winst. Frustratie dat de zegeningen van de vrije markt niet worden begrepen. Nee, helaas voor rechts wordt er - en wellicht sentimenteel of naïef zoals in Brassed Off - door grote groepen mensen in de samenleving nog steeds wel voor solidariteit gekozen als kerngedachte. En instinctief kiezen mensen dan voor de linkse partijen. Niet omdat ze het programma hebben bekeken - hoewel het wellicht niet verbazingwekkend is dat GroenLinks na z’n te liberale manifest ‘Vrijheid eerlijk delen’ als enige linkse partij wel verloor - maar omdat links traditioneel voor solidariteit stond. Als Wouter Bos dat nou ook nog eens snapt kunnen we misschien straks echt spreken van een ‘rukje’ naar links.

Maar van Zuidamerikaanse verkiezingstoestanden in Nederland daar 'dromen' we voorlopig alleen nog maar stiekem van.