De v van woede

Het stadje Hämeenlinna in het zuiden van Finland, 'n herfstige avond in 1995. Ik loop van mijn werk naar huis en op het vijfde of zesde kruispunt gaat het mis. Er is in geen velden of wegen ander verkeer te bekennen maar in dit land is het absoluut not done om een rood voetgangerslicht te negeren. Ik doe het wel en drie straten verder komt er een politiebus naast me rijden. Na een jaartje Finland kan ik met de krankzinnige taal nog helemaal niet uit de voeten. In mijn onmacht maak ik de twee koddebijers uit voor al wat lelijk is. In het Nederlands. Ik kom er vanaf met 'n waarschuwing en later lees ik ergens dat op beledigen van het gezag celstraf staat maar ik word niet vrolijk van het geval. Kon ik maar vloeken en tieren in het Fins! Dat wordt die avond mijn hartewens voor de volgende tien jaar.

Ik heb het niet geleerd. Ik bedoel, ik ken nu wel alle Finse schuttingwoorden en ze borrelen bij gelegenheid ook vanzelf in mij omhoog. Maar ze voelen niet als zodanig. Het melodieuze Fins kent geen harde klanken, een b verdraait het tot een p, een d tot een t, de g wordt een k en een w  een v. Mijn vloek klinkt in mijn oren als een lullaby of als een gebed, nooit als godverdomme. Hoe vertaal ik woede in het Fins? Joke Kaviaar vroeg me om één van haar gedichten over de Endlösung van Verdonk in het Fins te vertalen. Gelukkig 'draait' het gedicht niet om een centraal begrip dat nou juist niet of nauwelijks te vertalen valt. Ik geef een voorbeeld. Onvertaalbaar zou zijn:

Ik weet nog steeds
niet hoe ik het kreng
haar naam correct
spel, of ik die goed
schrijf maar volgens mij luidt
hij Verdonck met de ck
van concentratie-kamp

Zit je dus eeuwig in de weg, die ck. Het gedicht van Joke heeft niet zulke valluiken. Het draait helemaal niet om namen, alleen om begrippen als grenzen en woorden, vrijheid en pijn en dat zijn begrippen die in wat voor tyrannieke omgeving ook, in elke mensentaal zijn opgenomen. Hier komt het vers in het Nederlands:

OPEN DE DEUREN!

Geen grenzen
van papier

Geen grenzen
in onze woorden

Geen grenzen
gemaakt van pijn

Laat ze vallen
Alle grenzen
Vrijheid voor allen!

En hier is de Finse versie:       

AVAATKAA OVIA!

Ei rajoja
papereista

Ei rajoja
sanoissamme

Ei rajoja
kivusta

Jättäkää
kaikki rajat
Vapautta kaikille!