ZAD, zône à défendre

In het linkse Franse maandblad 'Le Monde Diplomatique' stond in de oktober-editie 2019 een stuk van de hand van Frederique Lordon. 'Et la ZAD sauvera le monde…'. ZAD staat voor 'Zone à Défendre'. Een zone à defendre is een gebied dat door linkse activisten bezet gehouden wordt, zeg maar gekraakt, omdat er een groot project gepland is, zoals vliegveld of opslagplaats voor nucleair afval of toeristenpark, projecten die grote delen van de natuur zouden vernietigen of onherstelbare schade toebrengen als ze als project doorgevoerd zouden worden. Die ZAD's bestaan vaak al jaren. De meest bekende is 'Notre Dames des Landes', bij Nantes, waar een groot vliegveld gepland stond en waarvan de plannen na jaren strijd, gevechten met de politie, referenda etc nu van de baan zijn. Het vliegveld komt er niet.

Er zijn veel ZAD's in Frankrijk. Kleinere en grotere. Het precieze aantal is niet bekend, maar je kunt uitgaan van een stuk of 20. Het is daar een komen en gaan van jonge en oudere alternatieve mensen, die allemaal bereid zijn zich in te zetten om een schonere planeet te creeëren. Alles dicht bij de natuur en de eenvoud. Die ZAD'es zijn een alternatieve wereld in een hyperconsumptieve wereld.

Naast de Zad'es zijn er ook veel 'communautés' die over heel Frankrijk verspreid zijn. Net als de Zad'es bevolkt door hippies, dreadlocks, politieke activisten. Wij wonen in een buurt waar er steeds meer alternative communes ontstaan. Van alternatieve boerderijen waar 10 à 15 mensen van kunnen leven tot kleine alternieve groenteboeren of veeboeren, mensen die van 5 koeien kunnen leven, of zoals de traditionele geitenboeren, zoals wij zelf zijn. We voelen ons er erg thuis.

Frankrijk is een Eldorado voor altenatieve leefwijzen. Voor mijn gevoel nog niet aangetast door het efficientie-virus dat bijvoorbeeld in Duitsland opgeld doet. Hoe de alternatieve scene in Nederand er uit ziet qua leefwijzen...ik zou het niet weten. Dreadlocks heb ik er nog niet vaak gezien. Ik moet zeggen, ik kom er ook niet vaak.

Terug naar Frederique Lordon. In de aanhef van z'n artikel staat iets heel vermeldenswaardigs. Iets waar ik het (bijna) volledig mee eens ben. Hij zegt:

«Het kapitalisme heeft ons gegerepen door ons verzadigd te laten inslapen, het heeft ons te pakken op de meest krachtige wijze ook maar mogelijk, het heeft ons lichaam ingepalmd.»

Daarop constateert hij dat, als de enige manier om van dit kapitalistische virus te genezen een leefwijze als die in de ZAD'es is, dat dat niet gemakkelijk zal zijn.

Nu moet ik een beetje beschrijven hoe die Zad's er uit zien. De mensen leven vaak in eigengemaakte onderkomens. Van boomhutten tot strobalenhuizen tot yourts tot omgebouwde en leefbaar gemaakte trucks tot gekraakte oude boerderijen. Daarnaast is de bedoeling zelfvoorzienend te zijn en dus zijn er overal groentetuinen in permacultuur, soms beesten, van geiten tot schapen en een enkele koe. Niet gemakkelijk inderdaad, zoals Lordon stelt, om dat als ideaal te zien voor de toekomst van het grootste deel van de bevolking.

Als je je dan afvraagt wat deze mensen die daar leven eigenlijk doen, of beter gezegd, wat ze achter zich laten en wat er dan zo moeilijk zou zijn voor de rest van de bevolking om hun voorbeeld te volgen, dan kan ik er niets anders van maken dan dat ze afstand doen van veel comfort. Van prachtige inloopkeukens, grote tv-toestellen, ruime badkamers, perfecte auto's, banen die geld opleveren. Dus van al die dingen die onze planeet zo onleefbaar maken en vervuilen. Dat dat het grote verschil is met de rest van de bevolking.

Maar gaat het in dat geval dan nog om 'het kapitalisme' ? Ik denk het niet. Het is, en dat is mijn stelling, de technologische vooruitgang, 'de techniek' op zich die ons lichaam in z'n greep heeft. En het is van die 'drug' dat we ons zullen moeten bevrijden, wil onze planeet weer leefbaar worden. En het is dat wat moeilijk is. Het kapitalisme op zich is alleen de motor, of de olie die die 'drug' gemakkelijker in ons lijf duwt. Ook andere sociale samenlevingsvormen, het communisme van 'toen' en van 'nu', vertonen dezelfde ziekte, namelijk de afhankelijkheid van en het streven naar gemak en gemakzucht.

Laten we eens naar Greta Thunberg kijken. Wat moet ik daar nu van denken ? Ik vind de aanzet om regeringen onder druk te zetten prima. De jeugd in oproer voor een ecologische toekomst. De hele jeugd, allemaal. Dat voorspelt veel goeds, het voorspelt bijna een revolutie. Of de wil tot een revolutie; 'of we dat nu willen of niet, de verandering gaat er komen', aldus spreekt Greta.

Nu wil Greta niet met een vliegtuig reizen en geeft er dus de voorkeur aan met een zeilboot de Atlantische oceaan over te steken, met een stel zeer vriendelijke mensen die haar een lift hebben gegeven. Zo beperk je de CO2 uitstoot. Moeten we allemaal doen, zo is de boodschap uiteraard. Maar wat voor mensen zijn dat die haar een lift gegeven hebben? Als ik naar de foto kijk van Greta op die boot dan zie ik een stoeltje dat in z'n technische perfectie duurder is dan m'n hele bankstel bijelkaar. En dat is alleen nog maar een stoeltje. Ik wil niet eens weten hoe duur de hele boot is. En dan de vraag hoe die familie z'n geld verdient. Wat voor werk ze doen. Nou, ze doen aan blogs, met een hele serie volgers. Die zijn allemaal idolaat van de eenvoudige manier van leven van het gezin. Hoe ze 's ochtends naar de meeuwen kijken, wat ze dan opschrijven en via foto's laten zien, of hoe overweldigend 's avonds de zonsondergang is. Iedere dag een hapklaar brokje om de mensen een andere manier van leven voor ogen te schotelen. Maar ze verdienen hun geld dus via internet, via blogs. Geld. Wat heeft zoiets nou nog te maken met het veranderen van de wereld ? Vol genot met een technisch perfecte boot van Amerika naar Europa reizen? Er moet ook geproduceerd en gewerkt worden wil een mens kunnen eten dacht ik, en een blog, sorry, dat is een hobby. Dat is geen andere wereld.

En wat nu te denken van de 'Fridays for future '? Ik ben eigenlijk een rationalist, een verklaard aanhanger van het Verlichtingsdenken. De mens is in staat zijn of haar leven in eigen hand te nemen en te leren. Maar met de jaren, ik kan het niet laten, begin ik toch wat mysantrope trekjes te ontwikkelen. Ik zie jeugd de ene dag in een stoet met toeters en bellen optrekken om een RADIKALE verandering van het klimaatbeleid te eisen. Maar de volgende dag staan ze met z'n allen in de rij (sorry als het niet dezelfden zijn) om de nieuwste Iphone te kopen. Zouden ze nou werkelijk in staat zijn hun luxe-leventje in warmte, vacantie en school op te geven om een RADIKAAL andere koers te gaan varen en op een RADIKAAL andere manier te gaan leven ? Ik betwijfel het. En dat komt dan niet omdat het het kapitalisme is dat hen in haar greep heeft, zoals velen van hen betogen, maar het is het comfort, de techniek op zich., die zich als een verslaving aan ons opdringt. Al dat geneuzel over kapitalisme als hoofdoorzaak van de ondergang van de planeet kan niet verdoezelen dat een volledig andere manier van leven en dus een volledig andere omgang met de planeet bijna een utopie is, als we ons niet in eerste instantie weten te ontrukken aan de drug die een gemakszuchtig leven is. Ik zeg 'bijna', omdat ik een rationalist ben.

De ZAD's in Frankrijk zijn, op zichzelf, hoe 'nieuw' het verschijnsel ook is, al 'zônes à défendre'.

PS:

De schrijver van bovengenoemd artikel, Frederique Lordon, gelooft niet in de ZAD's, hij is voor de omverwerping van het kapitalisme. Hij gelooft er in dat arbeiders hun fabrieken in zelfbeheer nemen. WK en Willem Bos zijn het daar zonder enige twijfel mee eens. En gelijk hebben ze, maar de wereld zal er niet door veranderen.

Bender