Lege handen

Jarenlang heb ik niet gestemd, uit principe. Natuurlijk niet. Daarmee legaliseer je het systeem. 'Stem niet, denk zelf!' Ooit maakten we een poster met die tekst. Daarvóór, heel lang geleden, stemde ik PSP, de pacifistisch socialistische partij. Daarop stemmen zat – zou je kunnen zeggen – dicht tegen het anarchistische niet-stemmen aan. Je wist zeker dat de PSP niet groot zou worden en dat die partij niet mee zou gaan regeren. Het was dus eigenlijk gewoon een soort actiegroep, en hoe meer stemmen ze kregen hoe meer kans je had op een paar extra mensen die in de Tweede Kamer hun mond open zouden doen om nog iets zinnigs toe te voegen aan het debat.

Met het uit-anarchistisch-principe-niet-stemmen ben ik opgehouden. Niet omdat ik minder anarchistisch ben geworden, of minder radicaal in mijn idealen, wel uit pragmatisme. Zelf ben ik absoluut niet goed in 'het woord voeren', ik houd niet van debatteren. Sommige mensen zijn daar wel heel goed in. Mooi meegenomen als er ook in het parlement een stevig antiracistisch, diervriendelijk, ecologisch of antikapitalistisch geluid klinkt.

Of je nu wel of niet stemt, in beide gevallen is het maar een kleine druppel op een gloeiende plaat. Het is niet krachtdadig, behalve misschien wanneer je, zoals vroeger nog wel gebeurde, voor het oog van de mensen in het stembureau je stembiljet verscheurde, uitroepend 'ik stem niet, leve de anarchie'. Gewoon maar stilletjes niet-stemmen is zo niksig, je staat met lege handen, maar ook door wel te stemmen sta je er zo bij – en met lege handen stond ik gisteravond ook te demonstreren. Er was een oproep geweest om bij elkaar te komen. 'PVV, weg ermee', riepen we, en 'Refugees are welcome here' en nog een handvol andere leuzen, en politie te paard stond tussen ons (honderden mensen) en een kleine groep extreem rechtsen in om de 'rechtstaat' te beschermen. Letterlijk met lege handen stond ik, want zoals de meesten had ik geen bordje meegenomen. Woorden schoten te kort voor deze uitkomst.

Dit kwam er even tussen.

Hier kon ik niet omheen.

Maar eigenlijk wilde ik het veel liever over de Domeladag hebben. Afgelopen zondag, 19 november, werd in het Domela Nieuwenhuis Museum in Heerenveen een gedeelte gedraaid van 'Radicale actie, Onkruit en XR', een mooie documentaire over activisten en totaalweigeraars in de jaren zeventig en de activisten van XR van nu. Willem de Haan, journalist en totaalweigeraar, hield daarna de jaarlijkse Domelalezing onder de titel: 'Hoe ver ga je?' Hij pleitte voor openlijk en geweldloos verzet, zoals dat ooit door Onkruit werd gevoerd. In de jaren tachtig ontstond er een heftigere stijl van actievoeren: niet langer geweldloos en (dus?) ook niet meer openlijk. Daarom is hij blij met de open en geweldloze manier van actievoeren door XR-activisten.

Natuurlijk kreeg hij als pacifist uit de zaal de vraag wat hij dan vond van de oorlog in Oekraïne. Moeten de Oekraïners zich dan maar niet verzetten? Jawel, maar zonder geweld, anders word je net als je tegenstander. Dan wordt het land waar je woont onder de voet gelopen, overheerst, dat is afschuwelijk, maar een oorlog richt nog veel meer schade aan. Natuurlijk verzet je je, en je weet niet of dat goed afloopt, maar dat is ook zo wanneer je wel geweld gebruikt.

Een geluid dat je weinig hoort, het deed me goed. Er zullen mensen zijn die zeggen dat het niet kan, dat het naïef is. Dat het laf is zelfs. Misschien word je door beide kanten in het conflict als tegenstander gezien. Schone handen – meestal wordt die uitdrukking in negatieve zin gebruikt. Maar die schone handen zijn lege handen en daarmee kun je pamfletten maken, voedsel uitdelen, wonden verzorgen en vele andere dingen doen die het leed kunnen verzachten.

Op diezelfde middag in het Domelamuseum werd de jaarlijkse Domela Nieuwenhuis-penning uitgereikt, die ging deze keer naar de organisatie MiGreat. Deze groep mensen is voor open grenzen en is ervan overtuigd dat vrije migratie de wereld een betere plek kan maken. Ze helpen ook daadwerkelijk, geven noodhulp aan mensen die onderweg zijn, en in Ter Apel deelden ze tenten, dekens en regenponcho's uit toen daar mensen buiten moesten slapen.

Open grenzen, ook zo'n standpunt waarvan allerlei 'realistische' mensen zeggen dat het mooi zou zijn maar dat het nu eenmaal helaas niet kan. Maar landgrenzen zijn er niet echt, net als dat de noodzaak voor oorlog er niet echt is en geweld er niet echt zou hoeven zijn.

Dat je niet stil hoeft te staan en toe hoeft te kijken hoe de wereld een steeds slechtere plek wordt voor steeds meer mensen en andere dieren, dat laten de mensen van MiGreat zien, net als de activisten van XR en zo nog heel veel anderen.

En ook al lijkt nu de PVV in de regering te komen (ik kan het me nog niet voorstellen) ook dan hoeven we niet met lege handen te staan toekijken. Juist niet! We stonden daar gisteren om vluchtelingen, migranten, moslims, lhbtiqa-mensen en alle anderen die door de aanhangers deze partij bedreigd worden met uitsluiting een hart onder de riem te steken, om onszelf en elkaar een hart onder de riem te steken.

Ook al stonden we er met lege handen, het zijn handen waarmee we kunnen zwaaien, die we uit de mouwen kunnen steken, waarmee we een vuist kunnen maken, handen die we elkaar toe kunnen steken – dat alles zal de komende tijd hard nodig zijn.