Prinsjesdag. Miljoenennota. De bodem van de schatkist is nog niet bereikt. Maar veel portemonnees raken wél leeg. De huur, de boodschappen, de energie dreigen voor veel mensen onbetaalbaar te worden. De regering kondigt aan voor sommige prijzen ‘plafonds’ in te stellen. Hoe en wat moet nog (!) worden uitgewerkt. De FNV heeft er niet veel vertrouwen in. De vakbond wil een volledige compensatie van het dreigende koopkrachtverlies. De FNV is bereid te strijden voor loonsverhogingen van 12% als dat nodig is. Veel prijsstijgingen vallen samen met de inflatie. Geldontwaarding. Hoe zit dat met die inflatie? Deze maand heeft de Socialistische Partij (SP) daar een brochure over geschreven: Inflatie en ongelijkheid.
Winst-prijsspiraal
Af en toe verzorgt het Wetenschappelijk Bureau van de SP zeer informatieve uitgaven. Dat was eind vorig jaar het geval met Atlas van de macht van de wapenindustrie over de Nederlandse wapenhandel. En nu ligt hier: Inflatie en ongelijkheid. Met als ondertitel: Minder voor de aandeelhouders = Meer voor de medewerkers.
De brochure begint met een overzicht van de prijsstijgingen voor energie, brandstoffen, voedingsmiddelen en dagelijkse boodschappen. We hebben te maken met recordstijgingen, met een recordinflatie: de euro wordt steeds minder waard – je krijgt er steeds minder voor. Koopkrachtverlies. Geldontwaarding.
Volgens sommigen is inflatie een natuurwet. Alles wordt nu eenmaal duurder. De lonen gaan wat omhoog en dan moeten de prijzen wel volgen. Zij spreken over een loon-prijsspiraal. Maar dat blijkt niet te kloppen! Het is geen natuurverschijnsel, maar mensenwerk. En het zijn NIET de lonen die de prijsstijging aanjagen.
Tussen 1980 en 2020 steeg het besteedbaar inkomen met 61%. Volgens de Rabobank profiteerden de huishoudens de laatste 40 jaar nauwelijks van de economische groei. In dezelfde periode stegen de aandeelhoudersuitkeringen met 939%! Dat zijn de uitkeringen die uit de bedrijfswinsten worden betaald. De FNV en de SP spreken daarom in plaats van een loon-prijsspiraal over een WINST-prijsspriraal.
De verhoging van de winstuitkeringen is mede mogelijk gemaakt door directeuren en hogere managers van bedrijven óók aandeelhouder te maken. Zij zorgen ervoor dat bijvoorbeeld duurdere inkoop van grondstoffen niet ten koste gaat van de winstmarge. In de brochure wordt het voorbeeld gegeven van Ahold. Van 2015 tot 2022 steeg het cao-loon van een supermarkt-medewerker met 11, 25%. In diezelfde zeven jaar steeg de uitkering aan aandeelhouders van Ahold met 67%. Zes maal zoveel!
De verschillen in inkomen leiden tot een steeds groter verschil in vermogen. De armste 10% van de bevolking bezit 19,5 miljoen euro minder dan in 2006. De rijkste 10% is daarentegen 446,8 miljard euro rijker geworden. De ongelijkheid wordt dus steeds groter. De tegenstelling arm-rijk groeit onrustbarend. Volgens de SP is dit een rechtstreeks gevolg van het neoliberalisme met zijn ongeremde marktwerking en zijn ondernemersvriendelijke belastingen. Of zelfs het geheel ontbreken van die belasting. De laatste 20 jaar is de belastingopbrengst van arbeid in Nederland gegaan van 100 naar 160 miljard euro (60 miljard meer). De belastingopbrengst van kapitaal ging van 20 naar 50 miljard euro (30 miljard meer). De econoom Piketty wees er al op dat deze verschillen onherroepelijk leiden tot verkleining van de invloed van arbeid en een vergroting van de macht van het kapitaal.
Noodplan
De brochure mondt uit in enkele voorstellen voor eerst een noodplan en dan fundamentele veranderingen.
Het noodplan bevat:
Bij de meer fundamentele veranderingen wordt voorgesteld:
Naar verwachting zal vooral het noodplan de inzet worden van de SP bij de bespreking van de Miljoenennota dit jaar.