Het kapitalisme bestaat niet!

Het kapitalisme bestaat niet! Structuren bestaan niet! Complotten bestaan niet! Nou ja. Dat wil zeggen, je kunt ze niet aanraken. Ze bestaan niet buiten de gedachten van de mensen die erin geloven. Is dat geruststellend? Nee, niet echt, want je kunt ze dus ook niet zo maar even veranderen. Trouwens, de linkse beweging bestaat ook niet, evenmin als dat er zoiets als het anarchistische gedachtegoed bestaat. Bovendien, goed en kwaad bestaan ook niet, evenmin als waarheid.

Oké, structuren bestaan dan wel niet maar er zijn veel mensen die erin geloven, vooral in de structuren die samenhangen met het kapitalisme. Als er al aan gerammeld wordt de laatste tijd dan komen die rammelaars uit de verkeerde hoek, ik bedoel een hoek die mij (en jullie) onwelgevallig is, en als diegenen de vermeende structuren gaan veranderen zie ik de toekomst nog somberder in. Rammelen bestaat namelijk.

Structuren bestaan dus wel op een abstracte manier, vanuit de hoofden van mensen die erin willen geloven, of er noodgedwongen in geloven, omdat ze anders niet in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

Zoals je vroeger op de brandstapel terecht kwam als je hardop zei dat je niet in (de juiste) god geloofde (en zelfs nu nog kan zoiets gevaarlijk zijn), zo is het nu voor velen van levensbelang om mee te doen aan 'het kapitalisme', het dus te erkennen als iets dat bestaat. Dat kan zijn om überhaupt aan geld te komen, of bijvoorbeeld om je geld (door een bank) op een veilige manier te bewaren.

Maar ook geld bestaat natuurlijk niet! Ja, munten en papiertjes en afschriften van bankrekeningen – de waarde ervan zit alleen in de hoofden van de mensen die er geloof aan hechten. Je móet er wel geloof aan hechten, hoe kom je anders aan eten? Dit geldt voor iedereen die hier woont (en 'hier' is dan bijna het hele bewoonde deel van de aarde). Behalve misschien voor wie een moestuin heeft met vruchtbare grond. Maar wie kan wonen zonder geld? Zonder tot een (niet echt bestaand) land te behoren, en dat te kunnen bewijzen door de juiste (op zich waardeloze) papieren te bezitten?

Macht bestaat ook niet. Maar als twee mensen vechten kan en zal er waarschijnlijk eentje het onderspit delven. Onderspit bestaat wel, en CO2 in de lucht, en ijsbergen die afbreken en fabrieken die hun rommel (overbodige spullen én giftige afvalstoffen) uitbraken die bestaan, en evenzo bestaat er armoede, dat wil zeggen mensen die weinig mogelijkheden hebben om eten te kopen, die honger hebben, die als ze al werk hebben, hard moeten werken, saai en zwaar en als ze dan wat meer verdienen kopen ze veel en vaak ongezond eten en schaffen ze een auto aan en een tv en een smartphone en gaan ze op vliegvakanties en eten ze elke dag vlees en zo nog meer, en kunnen ze anders?

Dat laatste, ja, want ze zouden er ook voor kunnen kiezen minder of geen vlees te eten, minder of niet te vliegen en ze zouden de auto weg kunnen doen en de tv en ze zouden een fair phone kunnen kopen en een eigen moestuin beginnen of alles biologisch kopen, maar ja, dat is duurder, maar ook, dat is een eerlijker prijs, en de auto weg doen scheelt heel veel geld.

Dat zou allemaal kunnen, en sommigen doen het ook, of ze doen enkele van die dingen. Het is dus niet onmogelijk. Maar ja, een paar van die mensen en het gros dat blijft overconsumeren, dat tikt nauwelijks aan.

Blijft dus de vraag hoe we de wereld kunnen veranderen. Hoe te vechten tegen het (niet los van hoofden bestaand) kapitalisme? Met 'we' bedoel ik iedereen die dat wil. Natuurlijk moeten die vermaledijde (nog steeds onbestaande) structuren veranderen, maar hoe doen we dat? Dat is te abstract, we zullen ergens moeten beginnen. En aangezien de structuren (en het kapitalisme etc.) zoals gezegd alleen bestaan in de hoofden van de mensen die erin geloven zal verandering ook alleen vanuit die hoofden in gang gezet kunnen worden.

Hoe krijgen we het kapitalisme weg zonder dat het gros van de mensen antikapitalist is? Dat kan niet. Dus sowieso moet elk individu aan het denken gaan, kritisch en zelfstandig, en het eigen gedrag veranderen, samen met buren, vrienden, familie, collega's enzovoort.

Neem de vee-industrie. Dat is zowel een verschijnsel dat samenhangt met kapitalisme als met onnoemlijk veel dierenleed. Veel mensen zijn er 'tegen', maar relatief weinig verzetten zich daadwerkelijk. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de vee-industrie verdwijnt? Ook de vee-industrie bestaat niet als ding op zich. Er bestaan wel stallen, installaties, machines, activisten zouden die kapot kunnen maken, de kwijnende dieren kunnen bevrijden en zo nodig opvangen. Niet één keer maar steeds opnieuw – ik ga hier even uit van een oneindige voorraad supergemotiveerde activisten, wat niet zo realistsch is natuurlijk – totdat (wat een schrikbeeld) elk veebedrijf door het leger beschermd moet worden, vlees hierdoor (haha) heel duur wordt en (hmm) dus alleen door de superrijken gegeten kan worden. De niet-superrijken zullen hier tegen gaan protesteren, zolang ze tenminste hun ideeën over de vee-industrie niet drastisch veranderd hebben.

En de veeboeren zelf? Vaak wordt er gezegd dat die boeren geen keus hebben omdat ze vastzitten aan allerlei contracten maar natuurlijk hebben ze die keuze wel, ook al zou het kunnen dat wat het beste is voor de dieren een pijnlijke keus is voor de boeren zelf, bijvoorbeeld dat ze het bedrijf failliet laten gaan. Zolang er dan geen ander veebedrijf voor in de plaats komt zijn er in de nabije toekomst geen varkens, kippen (of welke dieren er maar gehouden werden) die het loodje leggen. De boeren kunnen groente gaan kweken, graan verbouwen, een bed and breakfast beginnen, een zorgboerderij, een midgetgolfbaan, een pannenkoekenhuis zelfs als ze aan een mooie fiets- of wandelroute liggen. Wat een mogelijkheden, maar ingrijpend zal het zeker zijn en voor wie zelf weinig of niets meer voelt bij het industrieel vernietigen van dierenlevens zal het weinig aantrekkelijk zijn. Vooral zolang er nog steeds vraag is naar goedkope dierlijke producten.

Is het dan een oplossing als de overheid de vee-industrie verbiedt? Nee natuurlijk niet. De 'gewone mensen', of het gros daarvan, zullen nog steeds hun dagelijks stuk vlees willen. Zolang dat zo is en zolang er een democratie is zal bij de volgende verkiezingen de (op verrassende wijze aan de macht gekomen) veganistische regering meteen weer worden weggestemd.

De grootste kracht ligt dus in handen van de consumenten, dat is geen aparte groep, dat is iedereen inclusief de boeren zelf en de regering, het leger en de activisten. Als individu kunnen ze stuk voor stuk weigeren nog langer vlees te kopen uit de bio-industrie, of gewoon meteen doorpakken en veganist worden. Hoe meer vleesweigeraars hoe minder vraag naar vlees. Ook dit gaat langzaam, maar het proces zou stukken sneller kunnen gaan als mensen niet langer zouden geloven in het op zichzelf bestaan van structuren. We zitten echt zelf met allerlei draadjes vast aan het hele systeem. Geef ergens een trekje of een duwtje, doe dat liefst georganiseerd, met heel veel mensen tegelijk, en bwam, het hele raderwerk stort in! Of iets langzamer, misschien nog beter (maar langzaam gaat het vanzelf al), en dan intussen nieuwe manieren bedenken, die zijn trouwens al bedacht, om alle monden te kunnen voeden, met gezonde kost die niet ten koste gaat van welk gevoelig levend wezen dan ook.

Dit was een gedachtenexperiment over de vee-industrie, maar iets dergelijks geldt voor alle aspecten van de maatschappij. Het lijkt een onontwarbare knoop en dat is het ook voor ieder individu apart, daarom moeten we het niet alleen doen, maar we moeten wel ieder alleen beslissen om mee aan de loshangende touwtjes te trekken.