Het geheim van de SP

In de media zijn allerlei verklaringen naar voren gebracht voor de spectaculaire winst van de SP. Het charisma van Jan, de blunders van Wouter, de geest van Pim, de onderbuik van de kiezers, de angst voor Europa en wat al niet meer werd aangevoerd om de grote overstap van kiezers te verklaren. Maar de belangrijkste reden werd niet genoemd: de afdrachtregeling.

Ja zeker: de afdrachtregeling. Die regel in de SP - en de gedachte daar achter - is de belangrijkste reden voor het succes van de partij. In tegenstelling tot de gekozenen van alle andere partijen krijgen de SP-ers in parlement en gemeenteraad niet iedere maand de ruime officiële vergoeding op hun rekening gestort maar een veel lager bedrag. Net als iedereen die voor de partij werkt hebben ze recht op een behoorlijk salaris, maar ook niet meer dan dat, is de socialistische redenering daarachter.
Dat leidt er niet alleen toe dat de partij goed bij kas zit, maar vooral dat de partij van hoog tot laag bevolkt wordt door een ander soort mensen dan haar naaste concurrent de PvdA. Die laatste partij - ooit opgericht om de maatschappij te veranderen - is al heel lang vooral een carrièremachine. Wie daar lid van wordt, doet dat hoofdzakelijk omdat hij of zij ‘de politiek’ in wil. Dat wil zeggen, een politieke of bestuurlijke functie wil gaan bekleden.

Ik zal niet zeggen dat er nooit een grammetje idealisme bij zit, maar meer dan een grammetje is het toch meestal niet. Via een gekozen functie ligt de wereld voor je open. Bestuurlijk Nederland wordt bevolkt door voormalige partijtijgers, en ook elders kan je aan de bak. Als bankier (Duisenberg, Meijer, Melkert, Herfkens) of als commissaris bij een multinational (Kok) of op wat lager niveau.
Tot op heden was de SP niet in een positie om baantjes te vergeven. Voor geen enkele positie was het partijlidmaatschap een aanbeveling. Maar ook de afdrachtregeling speelde een rol in het buiten de deur houden van mensen voor wie het om iets anders gaat dan het partijprogramma. Dat heeft het voormalige kamerlid Ali Lazrac, die weigerde zich aan de afdrachtregeling te houden, ondervonden.

Zo lang deze regeling van kracht is, blijft de SP een partij van – om dat afschuwelijke woord te gebruiken – ‘gewone’ mensen. Mensen met alle eigenaardigheden die bij deze diersoort horen, maar zonder de dubbele agenda van de carrièreplanning. Mensen die met al hun zwakheden, fouten en dwalingen politiek actief zijn omdat ze ergens voor staan en niet om er zelf beter van te worden. Dat geeft hoop, en verdient steun.