Een lekke band, of erger

Het leven bestaat uit problemen oplossen. Je wilt wat, probeert wat, maar er komt iets tussen, er gebeurt iets anders. Iets dat je niet had verwacht en niet had gewild. Dat kan een lekke band zijn, of iets 'ergers'.

Er zijn zoveel problemen, als ik er een lijst van zou maken met één regel per probleem, dan zou ik er makkelijk een heel boek mee kunnen vullen. Of nee, een hele rij boeken.

Waar komen de problemen vandaan? Er zijn natuurlijke problemen. Een rivier die door alle regen te breed en te wild is geworden om over te steken. Een vulkaanuitbarsting. Een aardbeving. Kan allemaal heel nare gevolgen hebben, maar toch, voor zover die gebeurtenissen puur natuur zijn zullen we ermee moeten leren leven. Zoals mensen er honderdduizenden jaren mee geleefd hebben, zoals dieren ermee leven.

Maar de meeste natuurproblemen van deze tijd (overstromingen, bosbranden, gevaarlijke klimaatverandering) zijn niet los te zien van de invloed van mensen die rijk willen worden ten koste van wat dan ook. Mensen (vooral de rijke, westerse) met hun enorme voetafdruk – een voetafdruk die andere dieren en de rest van de natuur dreigt weg te drukken. Deze enorme problemen zijn voor een deel nog op te lossen, nog steeds, maar dan zou het kapitalisme onmiddellijk moeten verdwijnen en zouden dus ook echt alle mensen moeten afzien van zelfverrijking. Het probleem is: hoe krijgen we dat voor elkaar?

In plaats van het kapitalisme afschaffen proberen sommigen de door mensen veroorzaakte natuurlijke problemen kunstmatig op te lossen. Kunstmatige regen, dat soort dingen, geen goed idee. Dijken bouwen is wat anders, maar bij alles gaat het erom te kijken of de oplossing voor het ene niet een ander (soms groter) probleem op een andere plek of voor andere levende wezens veroorzaakt.

Mensen die daar geen rekening mee willen houden, die bij het probleem-oplossen alleen op zichzelf gericht zijn, die geen rekening willen houden met alle andere gevoelige wezens op deze planeet, die veroorzaken zelf problemen. De meest lastige problemen.

Hoe komt het dat er ineens zoveel van deze mensen lijken te zijn? De meeste mensen zijn toch sociaal? Heb ik niet ooit gezegd dat elk mens in wezen anarchist is? Dat wil zeggen: dat geen mens macht wil ondergaan van anderen, maar ook geen mens macht wil uitoefenen over anderen? Hoe kan het dan dat er ineens zoveel mensen zijn die de macht willen hebben om anderen weg te sturen, de ellende in?

De grootste problemen doen mensen elkaar aan. Een leider legt anderen zijn wil op, iedereen zwijgt. Iedereen? Nee, er is er een die toch wat zegt, en dan durven anderen ook. Maar de risico's zijn groot. Voor het minste of geringste word je opgepakt, gevangengezet, of erger.

In een land met een dictator weet je nooit hoeveel mensen nu echt achter die figuur staan. Maar wat als er vrije verkiezingen zijn en er wordt zo'n figuur gekozen? Een autoritaire leider, een extreemrechts figuur. Als zoveel mensen ineens op die engerd stemmen, zijn die mensen dan gemeen of dom, of is het één groot misverstand?

Het blijft onbegrijpelijk, en toch moet het ergens door komen.

Bestaan er slechte mensen? Zijn zij de oorzaak van alle (niet-natuurlijke) problemen?

De mens is kneedbaar. De meesten willen vooral zelf geen problemen. Wat vergeten wordt is dat het helpen verbeteren van de situatie van anderen ook een verbetering is voor iedereen zelf.

De aarde is van iedereen. En alles wat de aarde voortbrengt ook. Alles eerlijk delen, hoe doen we dat? Als iedereen het wil is het makkelijk. Wat kan ervoor zorgen dat iedereen dat gaat willen?

Problemen horen bij het leven, zeggen sommigen. Ik las laatst een recensie over een roman die gaat over twee mensen die op een rustige plek in de natuur gaan wonen om daar jarenlang zonder ook maar enige ambitie te leven, zonder iets anders te doen dan gewoon het dagelijks leven leven, zonder iets speciaals te willen. Ze lezen geen kranten, hebben geen internet, ze hebben geen idee van de (grote problemen in de) omringende wereld. Ze hebben een leven zonder problemen, een leven dat voornamelijk bestaat uit eten en afwassen en andere dingen die nodig zijn om jezelf een beetje comfortabel in leven te houden. Een interessant gedachtenexperiment. Ik heb altijd een hekel gehad aan de dooddoener dat een leven zonder problemen maar saai zou zijn, want als alle problemen opgelost zouden zijn (een wel heel hypothetische situatie) dan zouden er nog uitdagingen genoeg zijn. Een berg beklimmen. Een verzameling schelpen aanleggen. Een boek schrijven. Iets opbouwen samen met anderen. En natuurlijk kom je daarbij ook weer 'problemen' tegen. Maar die noem je dan 'uitdagingen', en die ga je aan, als het even kan zonder tegenzin.

Met veel levenswijsheid zou je zelfs alle problemen als uitdagingen kunnen zien. Als ik daarbij denk aan alle oorlogen en honger en geweld in de wereld dan lijkt zo'n mate van levenswijsheid me bijna onhaalbaar. Is die houding toch wenselijk? Ja, want ik denk dat je, als je wat jou of een ander overkomt als een uitdaging ziet, je het ziet als iets waar je iets aan kunt doen, waar je een draai aan kunt geven de goede kant op. En er zijn mensen die dat kunnen. In de meest rampzalige situaties zijn er dappere mensen, die toch aan anderen blijven denken, die zich inspannen om er het beste van te maken en andere mensen te helpen of zelfs te redden.

Bij de dappere mensen horen ook de idealisten en activisten, die niet bij de pakken neerzitten maar blijven protesteren tegen alle onrecht en misstanden. Zij zorgen voor de lichtpuntjes. Zij pakken de problemen op, komen op voor hun idealen, zij strijden niet voor hun eigen hachje maar voor een betere wereld voor iedereen.