De ezel achter de wagen spannen ((sociaal-kapitalisme dl. 2)

 Waar Van Broekhoven niet op ingaat is de KERN van mijn column over hun "Sociaal-Kapitalistische Manifest" (althans de verkorte versie ervan die in het NRC stond). Dat manifest is namelijk een stuk minder grappig dan de kapotgeroemde sketch van Monty Python, het is eerder dieptreurig voor iets dat links pretendeert te zijn. (eh de rest van mijn reactie past er geloof ik niet op)... Mijn kritiek was onder andere dat er helemaal niet gepleit werd voor een alternatief, maar slechts voor wat bijstelling van het huidige systeem. Daarbij wordt gesteld dat de 'Europese variant' van het kapitalisme voldoet, en slechts afgeschermd moet worden van de 'Amerikaanse' invloeden. Voor het gemak wordt vergeten dat het Europese 'Rijnlandse' systeem volledig gebaseerd was op uitbuiting van de Derde Wereld (met name hun grondstoffen en arbeid). Wie dat buiten beeld laat, is niet goed snik. Mijn andere punt dat er ook niets gezegd wordt over de huidige internationale (handels)verhoudingen en migratieproblematiek, wordt door van Broekhoven achteloos afgedaan met de opmerking dat ze nu eenmaal een beetje "de blik moesten beperken".

Me dunkt dat als je de blik zover beperkt dat je de belangrijkste problemen niet meer ziet, je beter op kunt houden. Natuurlijk is niemand tegen kleine hervormingen van foute ontwikkelingen, daar gaat het helemaal niet om. Het is echter wel een probleem als je vage manifesten schrijft waarin minieme hervormingen als enig haalbare en einddoel worden geserveerd. Een manifest dat begint met de constatering dat (en ik citeer letterlijk): "(iedereen accepteert dat) er slechte één duurzaam houdbaar economisch model is: het kapitalistische model" is dubbel idioot. Ten eerste is er natuurlijk niets duurzaam houdbaars aan het kapitalistische model (kijk om je heen!). Daarnaast hebben de meeste burgers geen flauw idee van de huidige economie en mogelijke alternatieven en hebben ze ook helemaal nooit een andere keuze gehad dan meerennen met de dolgedraaide machine. Wat kan het mij nou schelen dat een of ander SP-kamerlid uitgekraamd heeft dat hij geen alternatief voor het kapitalisme kan bedenken? (of dat weer een ander kamerlid het manifest heeft bekritiseerd omdat het te ver zou gaan). Als je nou een beetje meer ambitie zou hebben en wat vernieuwingsdrang, kijk je natuurlijk eens verder weg dan dat uitzichtloze gebeuren in het Haagse Hofje.

Je zou je manifest trouwens evengoed kunnen beginnen met te constateren dat er zelfs in Nederland, een van de meest welvarende landen van de aardbol, een groeiende ontevredenheid heerst over van alles en nog wat en de afstand tot 'de politiek' drastisch toeneemt. Nederland is op politiek gebied in snel tempo een van de meest achterlijke landen op de wereld geworden. Er is waarschijnlijk geen plek op aarde waar politieke debatten (van conflicten kun je niet eens meer spreken) dermate gesmoord worden in een gezellig onderonsje van elkaar keurig de bal toespelende 'stakeholders'. Dat is een wereldje waarin iedereen mee mag babbelen zolang er maar niemand met de vuist op tafel slaat, en iedereen de ware machthebbers fatsoenlijk hun gang laat gaan. Wie werkelijk dwars ligt, wordt daar even subtiel als ongenadig van buitengesloten.

Het poldermodel is het laboratorium van de Brave New World en levert gedrochten op als het 'Manifest' dat nu ter tafel ligt. Ver weg van het pluche van Balie en Binnenhof is echter gelukkig van alles aan de hand, zoals blijkt uit de nog steeds verder ontwikkelende globaliseringsnetwerken waar van Broekhoven een tijdje geleden nog op probeerde mee te liften (zoals daarvoor op Marxistische bevrijdingsbewegingen, als het dan ad hominem moet). Mensen die betrokken willen zijn bij het organiseren van daadwerkelijke alternatieven en tegenmacht, kunnen zich beter daar op richten, dan op de pseudo-oppositie van de pluchen waterverf-stichting. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld komende maand het 2.Dh5-festival (http://www.2dh5.nl) en het verzet tegen de komende G8-top in Duitsland.

Verder roept van Broekhoven dat we zelf niet in staat zijn alternatieve modellen op te stellen, en hij weet dat dat niet klopt. Wij zijn daar bij Voor de Verandering (http://www.globaternatives.nl) al jaren mee bezig, veel langer dan die 'progressieve denktank' van hem. Dat zal zeker niet perfekt zijn, en er zijn gelukkig ook talloze anderen naast ons mee aan de slag. Daarbij vinden we dat je enige bescheidenheid moet betuigen als het gaat om het ventileren van populistische Grote Antwoorden en juist moet pleiten voor de ruimte voor verscheidenheid en lokale oplossingen. Juist dat wordt door de Kapitalistische Uniformiteitsmachine in toenemende mate platgewalst. Wat we nodig hebben, zeker in Nederland, is geen zoveelste variant van de homeopatische tactiek (een oplossing van sterk verdunde kritiek), maar duidelijke keuzes voor fundamentele alternatieven, anders is het te laat.

Voor velen is het trouwens ondertussen al te laat, zoals degenen die in gammele bootjes de Afrikaanse kust afvaren omdat onze hektrawlers hun water leeggevist hebben, of van de honger omkomen omdat hun landbouwgrond opgeslokt is voor de verbouw van 'ons' veevoeder. En die fundamentele alternatieven moeten dan voorzien zijn van een eerlijk prijskaartje: dat betekent gereguleerde economische krimp, bestrijding van multinationals en reclame, zelforganisatie van de slachtoffers van het systeem, botsingen met machthebbers en inleveren van overdreven luxe als drie vliegvakanties per jaar. Het levert immers een hoop op, namelijk een leefbare wereld voor iedereen. En je kunt nu eenmaal niet alles tegelijk hebben, dat te suggereren is poltieke oplichterij. Dat de meeste mensen in Nederland daar nog niet zo mee bezig zijn, is natuurlijk wel jammer, maar maakt het niet minder waar. Voor mijn part noem je dat 'sectarisme'.